Tuesday, August 18, 2020

सुशीला देउजा लिखित महिमा बालउपन्यासको समीक्षा

याङ्जी थोकर 

बालसाहित्यकार सुशीला देउजाद्वारा लिखित बालउपन्यास ‘महिमा’ एक छोरीको सङ्घर्षको यात्रा
हो जसले आफ्नो पूजनीय बाबाको खोजी गरेकी छिन् यात्रामा सुख दुःखको कथाले मन नै छोयो । 

सुशीला देउजाको यसभन्दा अघि मैले बालचित्रकथा ‘बाघ र बाबा’ पनि पढिसकेकी छु मलाई त्यस कृति अत्यन्तै मनपर्यो । ‘महिमा’ बालउपन्यासले मेरो मन नै छोयो यस उपन्यासले बालबालिकाभित्र हुने आफ्नो आमाबुवाप्रति माया, सम्मान, त्याग आदि बुझाइएको  

यस बालउपन्यासको प्रमुख पात्र महिमा नै हुन् जो आफ्नो बाआमाकी प्यारी छोरी हुन् आफ्नो भाइको मायालु दिदी उपन्यासको प्रारम्भमा महिमाले राति सपनीमा आफ्नो बाबा देख्छिन् भन्छिन्, ‘बुवा ! बुवा !!  पर्खनुस् न बुवा ।’ यो आवाज सुनेर भाइ महेश ब्युउँझिन्छ र आफ्नो दिदी सुतेको ठाउँतिर जान्छ । महिमा आफ्नो भाइको धेरै ख्याल राख्छिन् । खाजा  बनाइदिने, लुगा मिलाइदिने, विद्याालय सँगसँगै लैजाने आदि गरिदिन्थिन् । यसबाट महिमा आफ्नो भाइप्रति निकै जिम्मेवारी देखिन्थिन् । 

महेश एक असल स्वभाव, आफ्नो दिदीलाई धेरै माया गर्ने भाइ हो महेश आफ्नो दिदीको मुड अनुसार दिदीसँग आफ्नो मनभित्र भएका कुराहरु सोध्थ्यो महेश जे कुरामा पनि आफ्नो दिदीलाई मात्रै देख्दछ  

इलाम जिल्लाको एउटा ग्रामीण क्षेत्रको पहाडी गाउँमा महिमाको घर थियो जहाँ आमाबुबा, महिमा अनि उसको भाइ महेश बस्थे निम्नवर्गीय महिमाका परिवारको आधार खेती नै थियो एकपल्ट गाउँमा पहिरोले महिमाको गैरीखेत लग्यो परिवारकै जीवन धान्ने त्यस गैरीखेत पहिरोले लगेपछि महिमाको परिवार धेरै दुःखी भए यसकारण, गाउँका पुरुषहरु भारतको सिलगढी कलकत्तामा काम गर्न जाने भनेर निधो गरे त्यस दिनको भोलिपल्ट नै सबैजना मुगलानतिर लागे गएको तीन महिनापछि महिमाको बुवाको चिठी आयो तर त्यस चिठी नै उसको बुवाको अन्तिम चिठी हुन पुगियो उसको आमा सधैँ बुवाको बाटो हेरीराख्थी भाइ भने बाबाले हामीलाई माया नै गर्नुहुन्न कि भनेर सोध्थ्यो  

मुगलान फर्किएका सबैजनासँग महिमाको बाबाको बारे कुरा हुन्थ्यो तर सबैले थाहा भएन भन्थ्यो बुवा गएको पाँच वर्ष भइसक्दा पनि केही खबर आएन महिमाले आफ्नो  आमाको आँसु भाइको बेचैनी सहन सकिन उसले आफ्नो बाबालाई खोज्न जाने निधो गरी आफ्नो आमासँग सल्लाह गरेर जाने निधो भयो उसले आफ्नो बुवासँगै मुगलान गएका गाउँका काकासँग बाबुको ठेगाना जाने बाटोको पत्ता लगायो बुवाको खोजी गर्न पुरै परिवार नै लागे खोजीको बिहानै आमाले यात्रामा चाहिने सरसामानहरु पोको पार्नुभयो सबैजनालाई बिदाई गरेर उनीहरु यात्रातिर लागे यात्राको पहिलो रातमा महिमाको सुधा दिदीसँग भेट भयो महिमाले आफू किन आएको भनी सबै कुरा बताई दिदीले पनि उसलाई सहयोग गर्ने बाचा गरे सिलगढीसम्म सँगै जाने पनि भन्यो  

यात्राको क्रममा महिमा महेशले रमाइलो ठाउँ देखे त्यो देखेर उनीहरु दुवैजना खुवै रमाए तर महिमाको आमा भने अलि चिन्तित देखिन्थी यात्रा गर्दागर्दै उनीहरु सुधा दिदीको काकाकाकी भएको ठाउँमा पुगे अनि भोलि बिहानै महिमाको बुवा काम गर्ने कम्पनीमा जाने निधो गरे  

बिहानै महिमाको बुवा काम गर्ने कम्पनीतिर लागे त्यता पनि महिमाको बुवाको केही अत्तोपत्तो भएन बुवाको खोजीको लागि यहीतिर आमालाई काम पाइन्छ कि भनी महिमाले सबैलाई सुनाए उसको सल्लाह ठीक भने ठेकेदारले आफ्नो छोरी नाति पनि हेर्ने मान्छे घरको ख्याल राख्ने मान्छेको खोजीमा रहेको भनी बताए त्यसदिनको भोलिपल्टदेखि महिमाकी आमाले त्यही काम गरिन् एकदिन महिमा घरमा एक्लै हुँदा उसले एकजना नयाँ साथी बनायो उसको नाम पवन थियो उनीहरु दुवैजना धेरै मिल्थ्यो कहिले बजार घुम्न जाने, तरकारी बेच्न सहयोग गर्ने, कहिले पिरो चट्पटे खाने आदि काम उनीहरु मिलेर गर्दथे । 

दिनहरु बित्दै गएको थियो महिमाले पनि एउटा घरमा काम पाई उसको भाइ विद्यालय जान थाल्यो एकदिनको कुरा हो, महिमा घरमा भाँडा माझ्दै थिई त्यतिखेर अलि एउटा ठूलो घर देखी जहाँ थुप्रै मानिसहरु लाइन लागेर खाना खान बसेका थिए भने कोही बैशाखी टेकेर उभिएका कोही ह्वीलचेरमा हिँडिरहेका थिए महिमालाई त्यस घरमा जान मन लाग्यो अनि उसले पवनलाई जाम् भने त्यो ठूलो घर सुधार केन्द्र पो रहेछ भनी पवनले भन्यो एकदिनको कुरा हो, महिमाले गाडीबाट चढेर भित्र जाने भनी पवनलाई भन्यो उनीहरुले त्यही नै गरे भित्र पुगिसकेपछि उनीहरुको भेट विक्रम सरसँग भयो जो सर त्यस सुधार गृहका प्रमुख हुन् उनले महिमालाई सबै कुरा सोधे महिमाले भने त्यसपछि उनले आफ्नी श्रीमती छोरीसँग भेट गराए  

विक्रम सर माया मेमले महिमालाई सहयोग गरिदिन्छु भने यो देखेर महिमा धेरै खुसी भइन् बेलुका घरमा उसले आफ्नी आमालाई भने आमा पनि धेरै खुसी भइन्  

भोलिपल्ट पवन महिमा विक्रम सरको अफिसमा गए त्यसपछि के भयो ? उपन्यासमै पढ्न मजा आउछ

वास्तवमा यस बालउपन्यास पढिसकेपछि ममा अर्को फूर्ति जागिरहेको हरेक छोरीले पनि यस्तो गर्न सक्लान् बाआमाको बुढेसकालको सहारा बन्न सक्छन् छोरीहरु पनि साहसी हुन्छन् जिम्मेवारीबोध गरेका हुन्छन् भन्ने यस बालउपन्यासले भनेका हामीले मिहिनेत गरे जे पनि गर्न सक्छौँ भनी यस बालउपन्यासमा भन्न खोजिएको हामी साहसी, मिहेनेती, सहयोगी, मनको सफा हुनुपर्छ यस बालउपन्यास महिमाको मात्र कथा होइन, हरेक  छोराछोरीको कथा हो जसको बुवा, दाजुभाइ, आफ्नो परिवारको खुसीको लागि सम्पूर्ण परिवार नै त्यागेर हामीभन्दा टाढा परदेश जानुहुन्छ जो आफ्नो परिवारको खुसीलाई सम्झी धेरै मिहिनेत गरेर काम गर्नुहुन्छ यस बालउपन्यासमा महिमा पात्रद्वारा आफ्नो बाआमाप्रति भएको आदर, माया, मेहेनती भाव, नयाँ सोचको चित्रण गरिएको । ‘महिमा’ बालउपन्यासमा नेपाली ग्रामीण ठाउँको निम्न वर्गीयहरुको दुःख, प्राकृतिक प्रकोप, परिवारप्रतिको माया, प्राकृतिक  सुन्दरताको मीठो बयान आदि चित्रणले गर्दा पठनीय छ । 

बालसाहित्यकार सुशीला देउजालाई धेरै धेरै धन्यवाद दिन चाहन्छु उहाँले एउटा राम्रो किताब हामीलाई उपहार दिनुभएको आशा फेरि पनि उहाँका धेरै राम्राराम्रा कृतिहरु पढ्न पाउनेछु मलाई ‘महिमा’ बालउपन्यास र ‘बाघ र बाबा’ बालचित्रकथा धेरै नै मनपर्यो । हजुरको अन्य कृतिहरु पनि पढ्न पाएँ हुन्थ्यो भनी पर्खेर बसिरहेकी छु । फेरि पनि धन्यवाद लेखक सुशीला देउजा दिदी ! 

No comments:

Post a Comment