कार्तिकेय बालप्रतिभा पुरस्कार २०६७ बितरण

विगत नौ वर्षदेखि जीवनका अप्ठ्यारा मोडहरूमा पनि अभाव र समस्यालाई चिर्दै विलक्षण प्रतिभाशाली हुँदै उज्यालो भविष्यतर्फ अघि बढिरहेका प्रतिभाशाली बालबालिकाहरूलाई प्रदान गरिदै आएको कार्तिकेय बालप्रतिभा पुरस्कार वि.सं. २०६७ सालको लागि दुइजना प्रतिभाशाली बालिकाहरुलाई प्रदान गरिएको छ । पुरस्कृत हुनेमा दोलखाकी सुमिक्षा खड्का र भक्तपुरकी निशा गिरी रहेकी छिन् । सुमिक्षा कक्षा ९ मा अध्ययनरत छिन् । उनी हुरेसु नेपाल नामक संस्थाको बालगृहमा बस्छिन् । त्यस्तै कक्षा ७ मा पढ्ने निशा बागेश्वरी भक्तपुरमा बस्छिन् । कार्यक्रममा काठमाडौंका बाल वैज्ञानिक स्वप्नील थपलियालाई पनि प्रसंशापत्र प्रदान गरी सम्मानित गरिएको छ । 

पुरस्कृत बालिकाहरुमा सुमिक्षा खड्कालाई नगद रु १०,००१।- र निशा गिरीलाई नगद रु ५,००१ सहित पुरस्कत गरिएको थियो । कोषका संरक्षक मोहन कार्कीको सभापतित्वमा सम्पन्न भएको समारोहमा वरिष्ठ चलचित्रकर्मी तुलसी घिमिरे, केन्द्रीय बालकल्याण समितिका निर्देशक धर्मराज श्रेष्ठ, प्रथम नायिका भुवन चन्द, वरिष्ठ पत्रकार शिवप्रसाद भट्टराइ, वरिष्ठ साहित्यकार गोपाल पराजुली र वरिष्ठ संगीतकार रामकृष्ण दुवालले संयुक्त रुपमा बालप्रतिभाहरुलार्इ पुरस्कृत गर्नु भएको थियो । यस अधि वर्ष २०६४ मा पुरस्कृत बालक गणेश ढुंगानाले समारोहमा सारगर्भित मन्तव्य व्यक्त गरी पुरस्कृत भएपछिको सफलताको कथा सुनाइ सबैलाइ मन्त्रमुग्ध बनाएका थिए । कार्यक्रममा स्वागत मन्तव्य व्यक्त गर्दै कोषका सचिव महेश पौड्याल प्रारम्भले यस कोष बालबालिकाका निम्ति विगत चौध वर्षदेखि लेखनरत लेखक र स्वतन्त्र पत्रकार कार्तिकेय घिमिरेको लेखकस्वबाट स्थापित भएको र घिमिरेका बालसाहित्यका ३७ वटा कृतिहरू प्रकाशित भएको जानकारी गराउँनु भएको थियो । साथै घिमिरेका एक दर्जनभन्दा बढी कथाहरू विभिन्न प्रकाशनका पाठ्यपुस्तकहरुमासमेत समावेश गरिएको छ ।

यो पुरस्कारबाट हालसम्म ४० जना बालबालिकाहरु पुरस्कृत र २४ जना बालबालिकाहरु सम्मानित भइसक्नुभएको छ ।

रमाइला बालकथाहरु अंग्रेजीमा

अंग्रेजी भाषामा बालसाहित्य पढ्न रुचाउँने पाठकका लागि खुसीको खबर छ ।

बालसाहित्यकार विष्णुकुमार पौडेलका १२ वटा रमाइला बालकथाहरुको संग्रह अ न्यू प्रोमिस प्रकाशित भएको छ । स्पन्दन श्रेष्ठको अनुवाद र रवि बस्नेत एवं उमेशचन्द्र अधिकारीको चित्रकलामा सजिएको यस कृतिमा बालबालिकाहरुको वातावरण र जीवनशैली वरिपरि रहेर लेखिएका मनछुने कथाहरु रहेका छन् ।

बीएन पुस्तक संसार प्रा‌लि, बागबजार, काठमाडौंले प्रकाशित गरेको यो कृतिको मूल्य रु ५० रहेको छ ।

बीएन पुस्तक संसार बालसाहित्य प्रकाशनमा सक्रिय संस्था हो । यसले हालसम्म थुप्रै बालसाहित्यका कृतिहरुको प्रकाशन गरिसकेको छ । यो संस्थाको सम्पर्क इमेल bishnu_kumar49@yahoo.com हो ।

Children's Story by Kartikeya Ghimire वाहा ! दुनोट पसलेकी छोरी

बडा दसैं र तिहारको हार्दिक मंगलमय शुभकामना ब्यक्त गर्दै यो रमाइलो कथा कोसेलीको रुपमा प्रस्तुत गरेका छौं ।

Ketaketi Online Family

म खुर्र दौडेर आई पसलको खाटमा थचक्क बसें ।

आमा असिनपसिन हुँदै ठूलो ताप्केमा दुनोट पकाइरहनु भएको थियो । बुवा पाँच-पाँचवटा दुनोट झोलामा हालेर पोका पार्न ब्यस्त हुनुहुन्थ्यो । खाटसम्म आगोको तातो आएको थियो । म एकछिन त्यही आगोमा हेर्दै टोलाएँ । सँधै जस्तै आज पनि मैले फेरि त्यही प्रश्न आफैले आफैलाई सोधें - मलाई साथीहरु छ्या ! दुनोट पसलेकी छोरी किन भन्छन् हँ ?

उत्तर त मसँगै छ । म साँच्चै दुनोट पसलेकी नै छोरी त हुँ नि ! तर म छ्या ! कसरी भएँ ? आज फेरि मेरो मनले मलाई प्रश्न गर्यो । यो प्रश्नको उत्तर दिन मलाई गाह्रो भयो । मैले बुवाआमालाई फेरि हेरें । दुबैजना असिनपसिन हुँदै काम गरिरहनुभएको थियो । म किताबको झोला त्यही पसलमा छोडेर दौडदै चौरमा पुगें । चौरमा थुप्रै साथीहरु खेलिरहेका थिए । मैले उनीहरु सबैलाई राम्ररी हेरें । त्यसपछि आफ्नै सुरमा चिच्याउँदै भनें - राधा नेताकी छोरी । हरि वकिलको छोरो । गीता व्यापारीकी छोरी र सुभम डाक्टरको छोरो । अनि यी सबै छ्या ! भएनन्, म किन छ्या ! भएँ ?

मेरो वरिपरि कोही थिएनन् । मैले चिच्याएको कसैले सुनेनन् । मेरो मन अब अलि हलुका भयो । म दौडदै साथीहरुको नजिक पुगें । मलाई खेल्न पाउँछु कि भन्ने आशा थियो । अहँ, मैले खेल्न पाइनँ । म नजिक पुग्नासाथ साथीहरु प्रहरी आएजस्तै सतर्क भए । उनीहरुले मलाई हेरेर ओठ लेर्ब्याए । भाइसँगै उभिनुभएकी सिमा दिदीले मतिर हेरेर भन्नु भयो - यो त्यही छेउको सरकारी स्कुलमा पढ्ने केटी ।

त्यसपछि सबैले मलाई जा तँ यहाँबाट जा भनेजस्तै लाग्ने गरी हेरे । म बेतोडसँग दौडिदै आफ्नो दुनोट पसलमा पुगें । आमाबुवा असिपसिन हुँदै काम गरिरहनुभएको थियो । मैले केही भन्न सकिनँ । केही सोध्न पनि सकिनँ । बुवाले पत्रिकामा पोको पारेर दुर्इवटा दुनोट दिनुभयो । मैले पकापक खाएँ । अनि म हतार-हतार कोठातिर हिडें ।

कोठामा पुगेपछि मैले फेरि एकपल्ट आफैलाई प्रश्न गरें - म कसरी छ्या ! भएँ हँ ?

अहँ मैले फेरि उत्तर पाउँन सकिनँ ।

अहिले म गुन्द्री ओछ्याएर पढ्न बसेकी छु । मनमा धेरै कुरा सोचिरहेको छु । खै किन हो किन आज मैले पढ्नै सकेकी छैन । गृहकार्य पनि गर्न सकेकी छैन । अल्छी मान्दै हाई गर्दै मैले भित्तामा हेरें । भित्तामा आमा, बुवा र मेरो हाँसिरहेको फोटो झुन्ड्याइएको थियो । त्यो फोटोमा बुवाआमा मोटोघाटो हुनुहुन्थ्यो । गाउँबाट लखेटिएपछि बुवाआमाले यहाँ धेरै दुःख गर्नु पर्यो । शरीर सुक्यो । पातलो हुनु भयो । अनि म पनि दुनोट पसलेकी छोरी भएँ ।

यति कुरा सम्झँदा म रोइसकेकी थिएँ । मेरो आँखाबाट बर्र आँशु खस्यो । म घुक्क घुक्क रोएँ । एकछिन पछि हत्केलाले आँशु पुछ्दै मैले एकटकसँग झोलामा हेरें । त्यसपछि किताब निकालेर पढ्न थालें । आज मैले अरु दिनकोभन्दा बढी पढें । आमाले खाना खान आऊ भनेर तीनपल्ट बोलाउँनु पर्यो । आमा पनि छक्क पर्नु भयो ।

खै के भएर हो अचेल म असाध्यै सोच्ने गर्छु यस्तो किन भयो ? त्यस्तो किन भएन ? म घरी घरी आफैले आफैलाई प्रश्न गरिरहन्छु । साथीहरु भन्छन् - म कक्षामा गुरुलाई प्रश्न सोधेर हैरान गर्छु रे । तर मलाई त्यस्तो लाग्दैन । म त जान्न चाहन्छु । हरेक कुरा जान्न चाहन्छु । मेरो मनले मलाई यही कुरा भनिरहन्छ । अनि मुखबाट आफै प्रश्नहरु निस्कन्छन् ।

आमा बिरामी हुनु भएकीले आज म अलि ढिलो विद्यालय पुगेकी थिएँ । म विद्यालयमा पुग्दा त्यहाँको वातावरण अलि भिन्न थियो । थुप्रै साथीहरु जम्मा भएर रमीता हेरिरहेका थिए । मैले पनि चनाखो भएर हेरें । विद्यालयमा नेपाली लुगा दौरा, सुरुवाल र ढाका टोपी लगाएका दुर्इजना पाहुनाहरु आउँनुभएको रहेछ । एउटा कक्षा कोठाभित्र बसेर हेड सरकी छोरी रीता, श्याम सरको छोरा रुपक र घनु साहुका छोरा हरि जाँच दिइरहेका थिए । के को जाँच रहेछ भनेर मलाई खुबै खुल्दुली भयो । सबै साथीहरु रमीता हेर्नमा मस्त थिए । म लुसुक्क छिरेर हेड सरको छेउमा पुगें । हेड सरले ती पाहुनालाई केही कुरा भनिरहनु भएको थियो । मैले ध्यान दिएर सुनें । उहाँ ती तीनजना विद्यार्थी विद्यालयका सबैभन्दा जान्ने टप विद्यार्थी हुन् त्यसैले यिनीहरुलाई छानेर जाँच दिन लगाएको हुँ भन्ने कुरा गरिरहनु भएको थियो । मलाई त्यो कुरा सुन्दा नमज्जा लाग्यो । मैले केही बोल्न सकिनँ । मनभरि धेरै प्रश्नहरु आए । ठीक त्यतिबेला टङ् घन्टी लाग्यो । पाहुनाहरुले जाँच दिने विद्यार्थीको कपि लिए । उनीहरु कपि लिएपछि हिँड्ने सुरसार गर्न थाले त्यसपछि मलाई खपिनसक्नु भयो । मैले हतार-हतार झोलाबाट कपि निकालें । त्यो कपिमा एउटा प्रश्न लेखें र दौडँदै गएर त्यो अलि पाको देखिने पाहुनालाई दिएँ । उनले मेरो प्रश्न हेरे । अनि मलाई हेरे । मेरो टाउको बिस्तारै सुमसुम्याएर उनले भने - नानी तिम्रो प्रश्नको उत्तर हामी भोलि आउँदा लिएर आउँछौं है !

म अक्क न बक्क भएँ । उनीहरु घुइयाँ गाडी चढेर हिडे ।

साथीहरु सबैले ऐ भन न तैले के प्रश्न लेखेर दिइस् भन्दै वरिपरि जम्मा भएर घेरे । हेड सरले राता राता आँखा पार्दै हेर्नु भयो । सबै कक्षा कोठातिर दौडिए । श्याम गुरुले त मलाई खाउँला झै गरी हेर्नु भयो ।

त्यो दिन मैले केही भन्न सकिनँ । साथीहरुलाई पनि केही जवाफ दिन सकिनँ । टङ टङ घन्टी लाग्यो । सबैजना झोला बोकेर दौडिदै घरतिर लागे । म पनि सँधै जस्तै फेरि दौडिदैं घर गएँ ।

भोलिपल्टको कुरा हो । त्यो दिन पनि म रोएकी थिएँ । विद्यालय जान बस चढ्न लागेका साथीहरुले खै किन हो मलाई ठुस्किएर हेरे । मैले मुसुक्क हाँसेर हेरें । उनीहरुले गजक्क परेर हेरे । उनीहरुले पनि मलाई 'छ्या !' भनेर भने जस्तै लाग्यो । त्यसपछि मेरा आँखा त्यतिकै रसाए । म बाटैमा रोइदिएँ । अनि हत्केलाले आँशु पुछ्दै दौडदै विद्यालयको चौरमा पुगें ।

आज पनि साथीहरुले भन न हो तैले के प्रश्न लेखेकी थिइस् भनेर सोधेका मात्र के थिए । श्याम गुरु कक्षामा टुप्लुक्क आइपुग्नु भयो । सबैजना चुपचाप लागे । उहाँले कराउँदै चर्को स्वरमा भन्नु भयो - ल आशा कुमारी चौधरी हेड सरकोमा जाने रे ।

ला बित्यास पर्यो, तेरो प्रश्नले तँलाई गोदाउँने भो आशा - सबै साथीहरुले मलाई हेर्दै मनमनै त्यही भनेजस्तै लाग्यो । मुटु ढुकढुक भयो । म बिस्तारै नियाउरो अनुहार बनाएर हेड सरको कोठामा पुगें । म त्यहाँ पुग्दा हेड सरले राता राता आँखा पारेर हेरिरहनु भएको थियो । मैले डराएर वरिपरि केही देखिनँ । त्यतिकैमा कसैले माया गरेर बोलाएको सुनें -

आशा, तिमी पनि जाँच दिने हो ?

मैले बिस्तारै टाउको उठाएर आवाज आएतिर हेरें । आम्मै, ती दौरा सुरुवालवाला हिजो आएका पाहुना पो रहेछन् । मैले आँखाभरि आँशु पार्दै टाउको हल्लाएर 'हो' भनें । दुइ हात जोडेर नमस्ते पनि गरें ।

जाँच न हो कसलाई डर लाग्दैन र ! हेड सरले प्रश्नपत्र झिकेर दिनु भयो । हेडसरको हातबाट प्रश्नपत्र लिदा मेरो हात थर्र काम्यो । ती पाहुनाले आज फेरि मेरो कपाल मुसारेर मलाई हौसला दिए । यसरी मैले आफूले जानेसम्मको कुरा सबै लेखेर जाँच दिएँ ।

कपि बुझाएपछि म दौडदै कक्षा कोठामा गएँ । साथीहरु मलाई अचम्म मानेर हेरिरहेका थिए । कक्षामा गुरुआमाले पढाइरहनु भएको थियो । म चुपचाप गएर बसें । मेरो मनमा के के कुरा खेलिरहेको थियो । छेउमै बसेकी शान्ताले मलाई कोट्याउँदै खुसुक्क सोधी - भन्न हो, तैले त्यो पाहुनालाई के प्रश्न लेखेर दिएकी थिइस् । उनीहरुलाई त उत्तर नै नआएर त्यसको जवाफ पछि लिएर आउँने छौं भने नि !

साथीको खासखुसमा गुरुआमाको कर्के नजर पर्यो । ऊ पक्क परी । म ध्यानमग्न भएर पढाइमा एकोहोरिएँ ।

एक घन्टापछि पाले काका कक्षा कोठामा आउँनु भयो । उहाँले कराउँदै भन्नु भयो - ल आशा, तिमी हेड सरकोमा जाने रे ।

साथीहरु यो पल्ट झन डराए । उनीहरुले मलाई माया गरेर दयालु पाराले हेरे । उनीहरुको मनमा पटक पटक हेड सरकोमा जानु पर्ने गरी गल्ती हुने त्यस्तो प्रश्न आशाले के सोधी छे ती पाहुनालाई भन्ने जिज्ञासा प्रश्नै प्रश्न भएर दौडिरहेको मैले महसुस गरें ।

म हेड सरको राता आँखा र डरलाग्दो हेरार्इ सम्झदै डराउँदै कार्यालय कोठामा पुगें । पाहुनाले मलाई पुलुक्क हेरें । उनले मलाई एउटा लामो पाना कागज दिदै भने - ल यो लगेर तिमीले विद्यालयको मुख्य सूचना पाटीमा टाँस्नु । मैले पुलुक्क हेड सरतिर हेरें । उहाँले रिसाएर झर्किदै गम त्यहाँ छ त्यो पनि लिएर जा भन्नु भयो । छेउमा बसेका पाहुनाहरु मुसुमुसु हाँसिरहेका थिए ।

मैले त्यो कागज बोकेर आउदैँ गर्दा के रहेछ भनेर यसो हेरें । आम्मै, कागजमा मैले सोधेको प्रश्न नै लेखेको देखेर एकछिन त म छक्क परें । तर अचम्म मानेर पढ्दा पढ्दै त्यसको अन्तिम हरफ पढेपछि म एकदमै खुसी भएँ ।

मैले रमाउँदै त्यो कागज सूचना पाटीमा टाँसिदिएँ । सूचना पाटीमा टाँसिएको कुरा पढ्दै साथीहरुले एकै स्वरमा भने,

तिमीहरुकी साथी आशाले हामीलाई सोधेको प्रश्नमा यस्तो लेखेकी थिइन् -

साथीहरु सबैले मलाई छ्या ! दुनोट पसलेकी छोरी भन्छन् । म कसरी छ्या भएँ ? अनि आज जान्ने विद्यार्थीहरुसँग तपाईंले जाँच लिएको रे, के कक्षामा प्रथम हुनेभन्दा जान्ने अरु कोही हुन्छ ?

हुँदैन भने खै मैले जाँच दिन पाएको त ?

हुन्छ भने कसरी हुन्छ ? झर्को नमानी उत्तर दिनुस् न है

आशा चौधरी

भाइबहिनीहरु, उनको यही प्रश्न पढेपछि हामीले उनलाई जाँच दिने मौका दियौं । जाँचमा उनी पासमात्र होइन पहिला नै भइन् । त्यसैले अब उनलाई देशभरिका उत्कृष्ट विद्यार्थीहरु पढ्न पाउने सरकारको राष्ट्रिय विद्यालयमा पढ्ने मौका दिएका छौं । यो विद्यालयका तीन हजार सातसय विद्याथीमध्येबाट यो पल्ट उनी मात्र छानिएकी छिन् ।

-  धन्यवाद

अहिले अझ धेरै साथीहरु जम्मा भएर त्यो सूचना पढिरहेका छन् । म साथीहरु तिर हेर्दै मुसुक्क हाँसे । आज म हाँस्दा सबै हाँसेझै लाग्यो मलाई ।

आज मैले एउटा अठोट गरेकी छु - मलाई अब वाहा ! दुनोट पसलेकी छोरी भनेर चिनिनु परेको छ ।

के म त्यो दिन ल्याउँन सक्छु ?

मलाई पो.ब.नं. २५८५९ काठमाडौंमा पत्र लेखेर भन्नुस् न है !

माया गर्ने साथी आशा ।

बालकथावाचन र पुरस्कार बितरण

भेनस अंग्रेजी माध्यमिक विद्यालय, जोरपाटीमा बालकथावाचन र पुरस्कार बितरण समारोह सम्पन्न भएको छ ।

विद्यालयका प्रधानाध्यापक समय पोखरेलको सभापतित्वमा सम्पन्न उक्त समारोहमा बालबालिका निम्ति साहित्य लेख्ने लेखकहरु धुब्र घिमिरे, तेजप्रकाश श्रेष्ठ, कार्तिकेय घिमिरे र यशु श्रेष्ठले कथावाचन गर्नुभएको थियो ।

वरिष्ठ पत्रकार एवं लेखक, गोरखापत्र संस्थानका अध्यक्ष विजय चालिसेको प्रमुख आतिथ्यतामा सम्पन्न सो समारोहमा अन्तर विद्यालय बास्केट बल प्रतियोगितामा विजयी छात्र र छात्रा समूहका प्रथम र द्घितीय हुने समूहलाई पुरस्कार स्वरुप ट्रफ्री प्रदान गरिएको थियो । कार्यक्रममा खेलमा सबैभन्दा बढी अंक ल्याउँन सफल भई बेस्ट स्कोरर हुन सफल छात्रतर्फ सुरज श्रेष्ठ र छात्रातर्फ रमूना गिरीलाई उत्कृष्ट खेलाडीको पुरस्कारबाट पुरस्कृत गरिएको थियो ।

पुरस्कृत बालबालिकाहरुलाई पुरस्कार बितरण गर्दै समारोहका प्रमुख अतिथि चालिसेले बालबालिकाहरुले देश बनाउँने लक्ष्यका साथ पढ्नु पर्ने, विदेश जाने लक्ष्यले पढ्नु नहुने विचार व्यक्त गर्नुभएको थियो । उहाँले साहित्य, संगीत, गायन र कलालगायत जुनसुकै आफूले राम्रो गर्नसक्ने माध्यमबाट देश बनाउँने लक्ष्यमा बालबालिकाहरु अग्रसर हुनुपर्छ भन्नु भएको थियो ।           काठमाडौं/ असोज १ गते

Children's Poem by Senior Writer Ranjushree Parajuli

Senior Writer Ranjushree Parajuli

Ranjushree Prajuli (2005 BS/ 1948 AD) is an active and highly dedicated writer. Dash Thunga Phool (2039 BS/ 1982 AD), Sabai Amako Santaan (2048 BS/1991 AD), Ma Birami Chhaina (2053 BS/1997AD), Andhabiswas (2054 BS/1996 AD), Katha Batika (2061 BS/2004 AD) and Miteri Gaun (2062 BS/2005 AD) are six collections of short stories containing forty nine stories through which the author gives messages of one issue or the other. She is interested more in originality than in adaptation from secondary sources. She weaves small incidents into stories and in many of her stories we have only faint glimpse of narrative qualities. She has a comprehensive scope of themes for her stories where she accommodates a myriad of issues concerning birds and animals, friends and families, social and environmental problems etc. Bhunte Baagh, a story collection was published in the year 2055 BS (1998 AD).

The collection Tatepangre also carries one of her stories Bandarko Ghar, which suggests that procastination is bad, and tasks should be accomplished promptly. Hariyali (2058 BS/2001 AD) is her novel for children.

हतपत नगर

रञ्जुश्री पराजुली, बाँसबारी, काठमाडौं

सानासाना भाइबैनी

तिमीलाई केही भन्छु

ध्यान दिइ कुरा सुन

असल कुरा म भन्छु ।

दौडिएर सडकतिर

कहिल्यै नजाऊ

हतारिएर आत्तिएर

खाना पनि नखाऊ ।

बाटो काट्ने बेला तिमी

यनाउति चारैतिर हेर

हातधोइ सफा होऊ

भात खाँदा खेर ।

विचार गरी काम गरे

फल मीठो हुन्छ

हतपत गर्दा खेरी

भताभुङ्ग हुन्छ ।

Malashree: A Heartrending Elegy in Prose : By Mahesh Paudyal Prarambha, Faculty, Central Department of English, TU

Shlesma Chhetri

Mahesh Paudyal

Shleshma Chhetri is a familiar name in Nepali letters, particularly among those who, in young age, have proven their talent to head for bright literary careers. She started writing quite early and made a speedy ascent to fame. Cultured by brilliant stimulators at Budhanilakantha School, she quickly carved for herself a path of literary pursuit and is proving her caliber and flair with publications – one after another.

The first time I came to notice her talent was in 2004, when her memoir Meri Hajurama was published by Ketaketi Nepal. It was a hotcake that quickly went for second edition and presently, Airawati publication is selling its third edition. The number of editions a book manages to go for and the number of copies it is consumed in is an index of the quality of a work, and by corollary, of an author. Shleshma's memoir of her late grandmother proved to be extremely successful in establishing its author as an exceptionally talented brain endorsing the awards and prizes she won as a student.

Shleshma's latest delivery Malashree is a heartrending elegy in prose. It commemorates the author's schooldays with Malashree – a bosom friend of hers – and the time spent together. The memoir takes us from one hiatus to another, and ultimately leaves us alone – forlorn, lonely and abandoned when Malashree is no more.

These hiatuses, gaps and absences are what I want to analyze here. In fact, the book Malashree is about gaps – sudden and torturous. These gaps are not simply superficial manifestations. They pertain to deep psychological realities that cut across all realms of human consciousness.

An intimate friendship is not a mere coincident or a casual accident. It doesn’t develop at all times and at every place. When our mind is suddenly deprived of something dear to us – like home, parental love, toys, good food, games and the like, because of accidents, migration or conflict, gaps and cleavages develop in our minds. These gaps, if kept unaddressed and unfulfilled for long, can lead us to neurotic symptoms ranging from ordinary nervousness to madness. It therefore is a tendency of such minds to pine for filler – anything that aptly substitutes for the longed thing, and best friends are the best fillers for many. This pining is a very powerful drive, stronger even than a drive for sex, though we do not ordinarily notice or care to stop and analyze. Mind therefore seeks to fulfill them and often runs into things and persons that can best substitute the attributes of things we have lost. I have detected these symptoms in myself and I seriously mean what I am writing at present.

When I left Manipur in 2003 after two and a half decade-long stay and came to Kathmandu, the city with a cold heart proved to be a land of phantoms and ghouls for me. Though my relatives here tried to give love and care, the mind would not calm. Ultimately I went to the refuge of young children, innocent and guiltless. Some of them stuck to my mind so firmly that we started heading towards a composite, consubstantial identity. Time has thrown many of them apart and away, but one of them is still with me, and occurs as my central character is most of my writings. Such people, such relations and characters – like my Bikram for me – dwell in an occult plane, above the question of vice and virtue, honor and dishonor, profit and loss, why and how, and such other moral and utilitarian parameters.

Shleshma's friend Malashree is such a character. She comes to fulfill a gap in Shleshma's mind that suddenly appears when she is removed away from home – albeit for good – and hurled into the hostel. The friendship based on the commonality of the history of their separation from home, rather than on their tastes, binds them together like in chemistry where scholars say 'like dissolves like'.

The word 'dissolves' is stronger than 'attacks' or 'binds'. 'Dissolves' entails a merger of identities and attributes. Shleshma's identity at a time dissolved with that of Malashree and the two started defining one another. We can see the beauty of this association, identification and consubstantiality in some of the chapters of Malashree, where the author recollects their glorious past together, and the merger of their joys and sorrows.

Premonitions of an imminent apocalypse in the posterity occur throughout the earlier episodes of their friendship, however. The fear that they might be in different houses, classes and sections, the fear that they might not get through SLC together, the fear that they might be separated after SLC, etc. recurrently appear in Sleshma's writing. This fear that constantly builds up from page to page is instinctual, and cannot be scientifically or psychologically explained. Shleshma probably knows this. Dauntlessly however she cuts across all oddities and manages to vanquish every separating element as long as she stands by Malashree's side physically. When time and predicaments remove her away from Malashree, fate cashes the opportunity and kills Malashree.

Malashree's death during a boat rafting in Nepalgunj forms the core of this elegy. It is sad and heartrending. But the blankness it brings to Shleshma is something that deserves a more serious attention. This is not about prioritizing incidents. This is an acceptance that since death cannot be reverted or reviewed it is wise to dwell on its ramifications. Shleshma is a forlorn and fragmented self now, housing an irreparable absence. This absence drives her from means to means looking for Malashree, and she bumps against realities after realities only to be disillusioned the other moment, that Malashree has gone on a journey beyond time and space. Perhaps, the most painful of dreams are those in which we pine for something that we know we are never going to get. Shleshma's dream is a dream of pain, because she knows that Malashree has become one with God, and is not going to give her company to school or to college. This realization – a sorry and painful one – stirs Shleshma's mind, and out of this disturbance, currents of mental turbulence arise. This book is a documentation of those turbulences. Through her writing, she has attempted to reinvent Malashree, and cherish as a thing dear to her heart.

I am optimistic that this book will be received well, and read from deeper, psychological planes. This is not simply another story of loss and absence. It is an index of a disturbed mind, suddenly abandoned at a crossroad, with darkness engulfing the prospective ways-out. I hope, the readers will engage themselves in communication with an extraordinary situation, and derive some insight of what life looks like when the dearest of the objects is suddenly forsaken.

   I wish Shleshma all success. I also pay my tributes to Malashree, and wish that her soul rests in peace in heaven. She shall remain alive in Shleshma's book forever.

Kathmandu
August 12, 2010

कर्णालीमा मरेकी साथी काठमाडौंमा जन्मिन्

यो साता एउटा संयोग भएको छ । कर्णालीमा राफ्टिङ गर्दा डुङ्गा पल्टिएर मरेकी श्लेष्मा क्षेत्रीकी साथी मालश्री उनको शोक गद्यसाहित्यको कृतिको रुपमा काठमाडौंमा जन्मन पुगेकी छिन् ।

यो कृति उनले आफ्नी प्यारी साथी मालश्री (डा. ऋषिकुमार काफ्लेकी छोरी) को असामयिक निधन भएको शोकमा डुबेर तयार गरेकी छिन् । यस कृतिमा चौधवटा सस्मरणात्मक लेखहरु रहेका छन् । ती सबैमा आ-आफ्नै खालका फरक-फरक स्वादहरु रहेका छन् ।

यस अघि मेरी हजुरआमा सम्झनाका कथाहरु लेखेर यात्रा र संस्मरणका क्षेत्रमा राम्रो प्रतिभा प्रस्तुत गरिसकेकी श्लेष्माको यो कृति पनि सुन्दर शैलीमा लेखिएको छ । यसै साता काठमाडौंको कालिकास्थानस्थित अमृतभोग क्याटरिङमा आयोजित एक समारोहबीच बालसाहित्य प्रतिष्ठान नेपालका संरक्षक प्रा. डा. अच्युतमणि आचार्यले उनको कृति विमोचन गर्नुभएको थियो ।

श्लेष्माले यस कृतिमा साथी मालश्रीलाई आफूले सानो कक्षामा भेटेको बेलादेखि उनीसँग १२ कक्षासम्म पढ्दा बिताएका पलहरुको मार्मिक सम्झना लेखेकी छिन् ।

विमोचन समारोहमा श्लेष्माका पिता प्रवीन प्रकाश क्षेत्री, मालश्रीका पिता डा. ऋषिकुमार काफ्ले, उपप्राध्यापक महेश पौड्याल प्रारम्भ, प्रभा भट्टराई र प्रमोद प्रधान र कार्तिकेयले कृतिका वारेमा बोल्नुभएको थियो । हजुरमा रीता क्षेत्रीको सभापतित्वमा समारोह सम्पन्न भएको थियो । यस कृतिकी लेखिका श्लेष्मा अहिले अमेरिकास्थित बेट्स कलेजमा स्नातक पढिरहेकी छिन् । उनले वि.सं. २०६० मा राष्ट्रिय बालप्रतिभा, कविताराम बालप्रतिभा र कार्तिकेय बालप्रतिभा पुरस्कार पाएकी थिइन् ।

मालश्रीका बारेमा प्रा.डा. अच्युतमणि आचार्य भन्नुहुन्छ

श्लेश्मा क्षेत्री

प्रा. डा. आचार्य

श्लेष्मा क्षेत्रीको शोक संस्मरणात्मक कृति मालश्रीलाइ बालसाहित्य प्रतिष्ठान नेपालले प्रकाशित गरेको छ । यस कृतिका बारेमा बालसाहित्य प्रतिष्ठान नेपालका संरक्षक अग्रज प्रा.डा. अच्युतमणि आचार्य भन्नुहुन्छ

मालश्री (राष्ट्रिय बालप्रतिभा २०६०) श्लेष्मा क्षेत्रीको शोक गद्य साहित्य हो । यो कृति उनले आफ्नी प्यारी साथी मालश्री (डा. ऋषि काफ्लेकी छोरी) को असामयिक निधन भएको शोकमा डुबेर तयार गरेकी छिन् । यस कृतिमा चौधवटा सस्मरणात्मक लेखहरु रहेका छन् । ती सबैमा आ-आफ्नै खालका फरक-फरक स्वादहरु रहेका छन् ।

यस अघि मेरी हजुरआमा सम्झनाका कथाहरु लेखेर यात्रा र संस्मरणका क्षेत्रमा राम्रो प्रतिभा प्रस्तुत गरिसकेकी श्लेष्माको यो कृति पनि सुन्दर शैलीमा लेखिएको छ ।

श्लेष्माले यस कृतिमा कर्णालीमा र्याफ्टिङको दौरानमा डुंगा पल्टिएर मृत्युवरण गर्न पुगेकी साथी मालश्रीलाई आफूले सानो कक्षामा भेटेको बेलादेखि उनीसँग १२ कक्षासम्म पढ्दा बिताएका पलहरुको मार्मिक चित्रण गरेकी छिन् ।

भावनाको गहिरो संवेगमा डुबुल्की मार्दै पाठकलाई पनि शब्द चित्रमय प्रस्तुतिका माध्यमले भावुक बनाउँन सक्नु नै श्लेष्माको लेखनीको खूबी हो । म उनको क्षमताको हार्दिक प्रशंसा गर्दछु ।

अनाथ बालबालिकाहरूमाझमा नाटक प्रदर्शन

बालबालिकाहरुसँग लेखक

ललितपुरको टुटेपानीमा अवस्थित मदरहुड केयर नेपाल बालगृहमा आश्रित अनाथ बालबालिकाहरु माझमा कथावाचन र भिडियो नाटक प्रदर्शन गरिएको छ । बालसाहित्य लेखक कार्तिकेय घिमिरेले कथावाचन गर्नुभएको कार्यक्रममा लेखक कार्तिकेयले नै लेख्नुभएको बालनाटक पाँच रुपियाँ को भिडियो पनि प्रदर्शन गरिएको थियो । प्रेम पौडेल र मानसराजले निर्देशन गर्नुभएको एक घन्टाको यस नाटकमा एघार वर्षीय बालिका आयुशी सामरीले मुख्य चरित्र आशा को भूमिकामा अभिनय गर्नुभएको छ ।

कपि उपहार दिदै आयुशी

धनी परिवारमा जन्मिएका सक्षम बाबालिकाहरुले असहाय, दुःखी र गरीब बालबालिकाहरुलाई सहयोग गर्नुपर्छ भन्ने मुख्य सन्देश रहेको मनछुने कथावस्तु रहेको यस नाटकमा अभिनय गरेपछि नाटकको सारबाट प्रभावित भई हरेक दिन आफ्नो खाजा खर्चबाट पाँच रुपियाँ जोगाएर यस नाटककी प्रमुख पात्र आयुशीले बालगृहमा आश्रीत तीसजना बालबालिकाहरुलाई सो समारोहमा कपि र चकलेट उपहार दिनुभएको थियो ।

नाटक हेर्दै बालबालिकाहरु

उक्त अवसरमा बालगृहका बालबालिकाहरु गीत गाएर, नाचेर, क्यारिकेचर गरेर र चुटि्कला सुनाएर आ-आफ्नो प्रतिभा प्रदर्शन कार्यक्रममा सहभागी हुनु्भएको थियो । कार्यक्रम बालसाहित्य प्रतिष्ठान नेपालले आयोजना गरेको थियो ।

Photo: Bishwas Thegim, MC Nepal, Lalitpur

Children's Story by Senior Writer Vijaya Chalise कासाङ

"आज पसलको सामान नल्याइ नहुने, आजै पाहुना पनि धेरै आउँछन् । के पो गर्ने होला !" आमा छिमेकी बजुलाई आफ्नो समस्या सुनाउँदै हुनुहुन्थ्यो ।

"त्यै त के गरी भ्याउँछ्यौ एक्लैले" विहानको घाम ताप्दै तर्कारी केलाउन सघाइरहनुभएकी बजुले भन्नुभयो ।

पासाङकी आमा मुक्तिनाथ आउने पाहुनाहरू बस्नेखाने सानो सानो लज चलाउनुहुन्थ्यो । यो झारकोट गाउँ असाध्यै रमाइलो थियो । बाबा विदेशी पाहुना लिन पोखरा जनुभएकाले घरमा आमा र कासाङ मात्र थिए । जोमसोममा कलेज नभएकोले कासाङका दाजु पनि पोखरामैं बसेर पढ्थे । एक्लै लज चलाउन आमालाई भ्याइनभ्याई थियो । लजको समान लिन झण्डै एक विहानको बाटो हिंडेर जोमसोम पुग्नुपथ्र्यो ।

"आमा,म गएर ल्याउँछु नि त सामान ! के के ल्याउने भन्नोस् न बरु ।" आमाको समस्या बुझेर कासाङले भनिन् । उनी अघिपछि पनि विदाको बेला घोडा लिएर जोमसोम आउने जाने गर्थिन् । किनमेल गरेर आमालाई सघाउँथिन् । उनी जोमसोम कै स्कुलमा छ कक्षाकी विद्यार्थी थिइन् ।

"पढ्न चाहिं कति बेला जान्छ्यौ नि -"आमाले समस्या देखाउनु भयो ।

"आज शनिवार होइन, बिर्सनुभएको -"कासाङले स्कूल जानुनपर्ने कुरा सम्झाइन् ।

"ए हो त नि ,राम्ररी गएर सामान ल्याउ छोरी !"आमाले भन्नुभयो ।

कासाङ आमासँग किन्नु पर्ने सामानको सूची र पैसा लिएर जोमसोमतिर हिंडिन् । उनी घोडामा थिइन् । उनले माया गर्ने भएकोले घोडा पनि भनेको मान्थ्यो ।

जोमसोम झर्ने बाटो एकदमैं ठाडो र भिरालो थियो । बाटाभरि मसिना ढुङ्गाका गिर्खाले घोडाका खुर समेत रड्किने डर हुन्थ्यो । अझ अलि ढिलो भयो भने त कालीगण्डकीको खोचै खोँच जोडतोडको हावा चलेर मान्छे नै उडाउलाजस्तो गर्थ्र्यो । उकालो बाटोको धूलो र वगरको बालुवा उडाएर आँखै हेर्न दिंदैनथ्यो ।

"पख्...पख्...फुर्के, विस्तारै हिंड । खुट्टा रड्केर लड्लास् फेरि ! कासाङले भनिन् । उनको कुरा बुझेजस्तै घोडा पनि विस्तारै हिंड्न थाल्यो । कासाङ घोडालाई फुर्के भनेर बोलाउँथिन् । ओरालो सकेर बल्ल बल्ल कालीगण्डकीको किनारै किनारको बगर हिंडेर उनी जोमसोम पुगिन् ।

कार्तिकेय बालप्रतिभा पुरस्कार कोषको २०६७ को बालप्रतिभा पुरस्कारका लागि सिफारिस पठाउँनेसम्बन्धी जरुरी सूचना

पुरस्कारको नामः

कार्तिकेय बालप्रतिभा पुरस्कार २०६७

र कार्तिकेय शैक्षिक प्रोत्साहन पुरस्कार २०६७ ।

प्रतिभाको क्षेत्रः

साहित्य, सिर्जना, संगीथ, अभिनय, विज्ञान, अध्ययन र साहसिक कार्यमध्ये कुनै एक वा यी मध्ये केही क्षेत्रमा विलक्षण क्षमता प्रदर्शन गर्न सफल भएकाले आवेदन गर्न सक्नुहुनेछ । (प्रतिकूल अवस्थामा रही हुर्किएर पनि विलक्षण क्षमता प्रदर्शन गर्न सफल बालबालिकाहरुलाई विशेष प्राथमिकता दिइने छ ।)

आवेदन दिने अन्तिम मितिः

२०६७ असोज मसान्त

पुरस्कार घोषणा मितिः

मंसीर ५ (नोभेम्बर २०) अन्तर्राष्ट्रिय बालअधिकार दिवसका अवसरमा

पुरस्कार बितरणः

पुस ४ गते २०६७

पुरस्कार राशिः

जनही रु ५ हजार एक र सम्मान पत्र दुइ जनालाई । विशेष कार्यक्रम गरी प्रदान गरिदै आएको छ

आवेदन गर्दाः

विद्यालयको र सम्बन्धित संस्थाको सिफारिस, प्राप्त उपलब्धीहरुको प्रमाण पत्रहरुको फोटो कपि, फोटो दुइ प्रति, अन्य बालप्रतिभाको क्षमतावारे थप जानकारी लिन सहयोग मिल्ने सम्पूर्ण कागजातहरु पठाउनुपर्नेछ । शैक्षिक प्रोत्सान पुरस्कारका लागि असहाय, गरिबीको अवस्थामा रहेर पनि पढाइमा विलक्षण लोपोन्मुख जातिका बालबालिकाहरुका लागि सम्बन्धित संघसंसथा, विद्यालय र बालबालिकाहरु स्वयंले हामीलाई बालप्रतिभाको क्षमतावारे शैक्षिक प्रमाणपत्रको फोटोकपि र सिफारिसहरु पठाउँनु पर्नेछ । यो पुरस्कार लेखक घिमिरेले सिर्जना मन्चन र वाचन गरी च्यारिटी संकलन गरेको रकमबाट प्रदान गर्ने गरिएको छ । यस कोषबाट हालसम्म ३८ जना पुरस्कृत र २४ जना सम्मानित भइसक्नुभएको छ ।

स्थापनामा विशेष सहयोगः

यस कोषको स्थापनामा विशेष सहयोग विगत २४ वर्षदेखि शिक्षा क्षेत्रमा समर्पित शिक्षासेवी मोहनकुमार कार्कीले गर्नुभएको हो । उहाँ यस कोषका संस्थापक अध्यक्ष हुनुहुन्छ ।

सिफारिस पठाउँने ठेगानाः

अध्यक्ष- मोहनकुमार कार्की, पो.ब.नं. २५८५९, काठमाडौं ।

Children's Story by Senior Writer Vinaya Kumar Kasajoo सेतो भूत

"ट्वाक, ट्वाक, ट्वाक" लगातारको आवाजले कान्छाको निँद खुल्यो । बारी गोड्दागोड्दै कान्लाको हरियो नरम घाँसमाथि ऊ निदाएको थियो । उसले आँखा मिच्दै वरपर हेर्यो । कतै लहाँचेले रुखको हाँगा खोपेर गुँड बनाउन लागेको हो कि भनेर रुखमाथि हेर्यो । एउटा लाहाँचे बसेको थियो । तर उसले टोड्को बनाउन लागेको थिएन । तर ट्वाक, ट्वाक आवाज आउन छाडेन ।

उसले बारीको डिलतिर हेर्यो । अचम्म ! एक जना पुड्को मानिसले कान्लाको ढुंगामाथि केही कुरा फोर्न लागेको उसले देख्यो । कान्छाले जीवनमा त्यति सानो मानिस देखेको थिएन । त्यो मानिस खरायो जत्रो थियो । उसले सेतो लुगा लगाएको थियो । पहिले त उसलाई डर लाग्यो । तर अचानक उसले आफ्नो बज्यैले सुनाउँनुभएको सेतो भूतको कथा सम्झ्यो ।

सेतो भूतलाई कब्जामा लिन पाए उसले गाडेको धन भेट्टाइदिन्छ भन्ने कान्छाले सुनेको थियो । त्यो सानो मानिस पक्कै पनि सेतोभूत हुनुपर्छ भन्ने उसले ठान्यो । जीवनभरि अर्काको घरमा हलो जोतेर बसेको कान्छाले अचानक धनी हुने उपाय देख्यो । उसले त्यो सेतो भूतलाई समात्ने बिचार गर्यो ।

सेतो भूत एक सुरले ढुंगामाथि ओखर फोरिरहेको थियो । कान्छा चाल मारेर उसको नजिक आएको उसले पत्तै पाएन । कान्छाले अचानक त्यो भूतलाई च्याप्प समात्यो र भाग्ला भनेर बेस्सरी अँठ्यायो ।

"आम्मै ! के गरेको -" त्यो सेतो भूतले अत्तालिँदै सोध्यो ।

"लौ तैँले पैसा कहाँ गाडेको छस् ? भन् । नभनेसम्म तँलाई छाड्दिन ।" कान्छाले अरू कुरामा नअल्मलिई सेतो भूतलाई भन्यो ।

"ओ हो म निसास्सिएर मर्न लागेँ । अलि खुकुलोसँग त समात ।" सेतो भूतले भन्यो ।

"हात खुकुलो पारेँ भने त तँ भागिहाल्छस् नि । कुरामा नभुला । मलाई गाडेको धन देखा ।" कान्छालाई कहिले भूतले पैसा देखाइदेला भन्ने ध्याउन्ना थियो ।

भूतले नरम हुँदै भन्यो, "पहिले मलाई सास फेर्न त देऊ । म मरेँ भने तिमीलाई पैसाको ध्याम्पो कसले देखउँछ -"

"लौ त लौ । नभाग नि । ध्याम्पो कहाँ छ चाँडै भन् ।" कान्छाले हात अलि खुकुलो पार्दै भन्यो ।

"हामी सेतो भूतले एकपल्ट बोले पछि बोल्यो बोल्यो । हामीले मानिसले जस्तो कुरा फेर्न जान्दैनौँ । पहिले मलाई भुइँमा राखिदेऊ अनि पैसा गाडेको ठाउँ देखाइदिउँला ।" भूतको कुरामाथि कान्छालाई विश्वास लाग्यो ।

कान्छाले भूतलाई भुइँमा राखिदियो । भूतले आङ तन्काएर लामो सास फेर्यो अनि कान्छालाई भन्यो, "लौ हिँड मसँग । खोल्सा पारिको बनमा जाउँ ।"

सेतोभूतको पछिपछि लागेर कान्छा खोल्सामा पुग्यो । खोल्सामा सानो खोला बगिरहेको थियो । उसले भूतलाई हातमा बोकेर खोला तर्न सघायो । खोला तरेपछि उनीहरू अलिअलि उकालो हिँडदै बनतिर लागे ।

उनीहरु बनको माझमा पुगे । त्यहाँ पुगेपछि सेतोभूतले भन्यो, "लौ हामी धन गाडेको ठाउँमा आइपुग्यौँ ।" उसले एउटा रुखको फेँदतिर औँल्याउँदै भन्यो, "लौ यही रुखको मुन्तिर झण्डै पाँचहात तल सुनका मोहरले भरिएको एउटा ध्यम्पो छ । तिमी आफैले खनेर ध्याम्पो झिक्नुपर्छ ।"

सुनको मोहरले भरिएको ध्याम्पोको नजिक पुगेको थाहा पाएर कान्छा दंग पर्यो । उसले जतिसकेको चाँडो त्यो ध्याम्पो हात पार्ने बिचार गर्यो । तर ध्याम्पो पाँच हात तल थियो । त्यसलाई नखनी निकाल्न सकिँदैनथ्यो । तर कान्छासँग खन्ने औजार थिएन । उसले भूतसँग खन्ने कुरा माग्यो । तर भूतसँग पनि औजार थिएन ।

भूतले भन्यो, "तिमी घर गएर खन्ने औजार लिएर आए भइहाल्छ नि ।"

"ठीक कुरा गर्यौ । मैले औजार लिएर नआएसम्म तिमी यहीँ बसिराख है त ।" कान्छाले भन्यो ।

"अब म किन बसिराख्नु पर्छ र - तिमीले औजार लिएर आउ र खनेर लगे त भइहाल्यो नि ।" भूतले भन्यो ।

"तिम्रो कुरा त ठीक हो । तर म फेरि फर्केर आउँदा यही ठाउँ र यही रुख कसरी चिन्ने -" कान्छाले सोध्यो ।

भूतले हाँस्दै भन्यो, "यति सानो कामको लागि पनि म यहाँ बसिराख्नु पर्छ र ?"

"कसरी थाहा पाउने त ?" कान्छाले उत्सुक हुँदै सोध्यो ।

भूतले भन्यो, "तिमीले लाएको टोपी यो रुखको टुप्पामा राखेर जाऊ फर्कदा टाढैबाट रुख चिनिहाल्छौ नि ।"

कान्छालाई भूतको कुरा चित्त बुझ्यो । ऊ रुखमाथि चढ्यो र आफूले लाएको ढाकाटोपी फुकालेर सबैभन्दा अग्लो हाँगामा बाँध्यो ।

रुखबाट ओर्लेपछि उसले सेतो भूतलाई धन्यवाद दियो । खन्ने औजार लिन ऊ हतारिँदै घरतिर लाग्यो ।

घर पुगेर उसले चुच्चे, कोदोलो र साबेल लियो । पैसाको ध्याम्पो राख्नको लागि बोरा पनि लियो । ती सबै कुरा डोकामा राखेर ऊ हस्याङफस्याङ गर्दै बनतिर लाग्यो । बनको माझमा पुग्दा अँध्यारो हुन थालेको थियो । उसले आफ्नो ढाकाटोपी अडकाएको रुख खोज्यो ।

तर अचम्म ! उसले बनका सबै रुखका टुप्पामा एकएक वटा ढाकाटोपी झुण्डिएको देख्यो । असर्फीको ध्याम्पो गाडेको रुख अब कसरी चिन्ने ? कान्छा निराश भयो । "बदमास भूतले मलाई झुक्यायो" भन्दै ऊ थुचुक्क रुखको फेँदमा बस्यो । भूतलाई नछाडेको भए आफूले चिताए जति धनसम्पत्ति उसले दिन्थ्यो होला भनेर कान्छा पछुतायो ।

त्यही बेला रुखमाथि कोही खितितिति हाँसेजस्तो लाग्यो । उसलाई भूतसँग रिस उठेको थियो । पक्कै पनि रुखमाथि बसेर भूतले जिस्क्याएको होला भन्ने उसलाई लाग्यो । रिसको झोँकमा ऊ जुरुक्क उठ्यो र सकेसम्म बल गरेर रुख हल्लायो ।

रुख हल्लाउँदा भूत त झरेन तर रुखमाथि झुण्ड्याएको टोपी झर्यो । कान्छाले भुइँबाट टोपी टिप्यो र आफ्नो ढाकाटोपी हो कि होइन भनेर हेर्यो । उसको ढाकाटोपी मैलो थियो । तर त्यो ढाकाटोपी भर्खर दर्जीकहाँबाट ल्याएजस्तो नयाँ थियो । उसले त्यो टोपी आफ्नो खल्तीमा हाल्यो ।

आफ्नो टोपी पत्ता लगाउन पाए त ध्याम्पो गाडेको रुख पत्ता लागिहाल्छ भनेर कान्छाले वरिपरिको रुख हल्लाउँदै टोपी झार्न थाल्यो । झरेका टोपीहरू बटुल्दै उसले डोकामा राख्न थाल्यो । रात पर्यो । डोको पनि भरियो । तर कान्छाले आफ्नो टोपी फेला पारेन ।

रात छिप्पिएपछि उसलाई बनमा बस्न डर लाग्यो । भूतलाई मनमनै गाली गर्दै डोको भरि ढाकाटोपी लिएर कान्छा घर फक्र्यो ।

अचेल कान्छा बजारको चोकैमा ढाकाटोपी पसल राखेर बसेको छ ।

(प्राचीन आइरिस लोककथामा आधारित)

I have a very striking memoir that haunts me very often - by Mahesh Paudyal 'Prarambha'

Children are often more sensitive than the adults. Their world is of course soft and tender, but the gravity of thoughts and the seriousness abiding them, are often astonishing. I have a very striking memoir that haunts me very often.

It was a story class. Every class used to be a story class, I confess. I would even confess that I didn’t teach anything at all, save telling petty animal stories and fairy tales, keeping them confined for forty minutes and end up with a curious question so that the students would be ready to continue the next day. English, literature, grammar, usages… Ooph! Ghost would take care of all those things, I thought.

'Once there was a fat boy, as fat as Humpty Dumpty…' and there came a noise from the back seat. I would tolerate anything save noise in my class. I lost my temper and shouted at the gentle, lovely boy at the and, "You mote, what do you want?"

And that was the end of the story. How could I continue? I never thought that the words would touch the child so deeply. He stopped down and burst into torrents of tears. I tried to convince him that I did not mean it. But all my endeavors went in vain. It was the last period of the day and he continued till the end.

What pained me much was the fact that he was the first boy of the class and I liked him very much. He would often come very close to me and share personal things. He even remembered my birthday when everyone else did not care to remember.

I watched him board the micro van as the evening assembly ended. His eyes were red still and his sister sat near him, convincing. How he defended his position, God knows. I was speechless, full of sour guild and remorse. Curse me! Do I deserve teaching literature to children?

I had my quarter inside the school premises, and I would look after the hostel too. In the evening came rings after rings, enquiring who one 'Poudel' was and why he had abused their child. "Does he understand children's psychology?"

The next afternoon I entered the class, blank. There was no story inside me. Absence of stories meant absence of my every resource. I have confessed earlier that I knew nothing else to teach. Grammar, language, literature, usages… Oomph!

Sad, dark, somber and badly beaten, I stood staring at the back walls. I could not look straight on anyone's face. How could I? Why did not I perish the previous night?

"I am not feeling well. I cannot teach you anything today. Will you please keep quiet and study yourself?"

This would have been a welcome suggestion in science and mathematics classed which demand so much of concentration and exercise. But, story and postponement -- No! It was hard to agree. But no one dared to deny, for the looks on my eyes were not normal.

For a few minutes, there was a dead silence. I paid a squinted look at the boy. He was there, moving his eyes from one corner of the room to another.

When the silence grew too hostile to be reconciled with, he abruptly got up from his seat and started sobbing, "Sir, I … know w..hy you are ang…ry. Yeste…day te..le..phone. I am sorry, Sir!"

"But whey did you tell that to your parents, honey?"

"Because my eye we..we..were red and my my mother asked and I could could not no no not tell her lies and I told. I have have ne..ver told lie to my mo mo mother."

It was true. I strongly believe that he had never told life to his mother. In the school too, he had been award with the title "The Most Disciplined Student of the Year," not only once, but twice.

"But this evening, I will have to leave the school and go somewhere else. For more telephone calls are going to come. You have cried today as well, and your mother will ask you again. You can not tell lie today either. You should never tell lie. "

There were tears of course, but embedded deep in them was a thoughtful look, a serious contemplation and a sorry realization. I knew, I was completely on the wrong side, and he did not need to be sorry. He was perhaps sorry because his relation with his 'best teacher' was souring.

I studied his looks again. Out of this hardship, a crime that I had forced into his austerity, was germinating.

"I will tell lie today. Sir, I will tell her I have got severe headache."

His voice did not tremble this time. He was firm in committing a crime I had forced in him. He was ready to give his white soul an ugly dark blot, because that blot had come to him as a blessing from his 'teacher'.

I did not know what to say. Would he choose the greatest sin that he had never committed so far? Would he sell his discipline for the sake of a teacher? Perhaps he did. No telephone came that evening and no 'greater' student I have ever seen. His is great not because he told lie for me, but because, he had an ocean of respect for teachers.

Written by National Child Talent- 2003 Ms. Shlesma Chhetri, Bates College USA मेरो देश खै ?

मेरी श्रीमती प्रतिमा भुसक्क निदाएकी छिन् । निदाएकै बेला भएपनि उनको मुहारमा खुसी छल्केको मैले महसुस गरेको छु । अर्को ओछ्यानमा छोरा र छोरी पनि यस्तै सन्तुष्टि को निन्द्रामा मस्त छन् । घडीले पनि आफ्नो गतिलाई रोकेको छैन रातको एक बजाइसकेको छ । मलाई भने पटक्कै निन्द्रा लागेको छैन । मन यसै छट्पटाइ रहेको छ । यसो चारैतिर हेर्छु श्रीमतीले यात्राको लागि ठीक पारेका स-साना झोलाहरुले मलाई गिज्याइरहे जस्तो लाग्छ । यो मेरो बासस्थान जसलाई भूटानी सरणार्थी शिविर भन्छन् । यस शिविरमा मैले सत्रबर्ष बिताइसकेको छु । जसले मेरो उमेरलाई पनि यो भन्दा दोब्बर बनाएको छ ।

त्यो क्षणहरु मलाई कहिल्यै पुरानो लाग्दैन जहिले पनि हिजो जस्तै लाग्छ जतिबेलामा म मेरो जन्मस्थान भूटानमा थिएँ । बाबुआमाको एक्लो छोरो, खान लाउन दुःख थिएन । मायाको संसारमा हुर्कदै थिएँ । साथीहरुसंग पनि धेरै आत्मियता थियो अनि जीवनको बाल्यकाल रमाइलै रमाइलोमा बित्यो । मेरो सबैभन्दा मिल्ने साथी कर्मा साह्रै मिलनसार थियो । उसको घर र मेरो घर सँगै थियो हामीमा पारिवारिक मित्रता थियो । हामीले मनाएका हरेक खुशियालीमा हामी दुबैको उपस्थीति हुन्थ्यो । अनि सबैले हाम्रो मित्रतालाई उदाहरण दिन्थे । एकदिन भूटानमा भएको राजनितीक आँधिले हामी सबैलाई तहस नहस पारेर हामीलाई लखेटिन बाध्य बनायो । अनि हामीले गन्तब्यहीन यात्रामा भिरपाखामा गुडुल्किदैं भारतको बाटो हुँदै नेपालको पूर्वी भेगको झापाको खुल्ला ठाउँमा आएर सास फेर्यौं । भोक भोकैं दिन काट्यौं अनि आकाशको छतमुनि जीवनको ढुकढुकि साँच्यौं । विस्तारै विस्तारै हामी दयामायाको पात्र बन्यौ र प्राप्त भएका सहयोगबाट हाम्रा लागि स-साना टहराहरु निर्माण गरिए । त्यही टहरामा जीवन विताएको आज सत्रबर्ष बितेछ । यही हो हाम्रो सानो संसार जसलाई भूटानी सरणार्थी शिविर भनिन्छ । यो यही शिविर हो जहाँ मैले बाल्यकालपछिको समय विताएँ । अनि अभावै अभावको जिन्दगीमा सम्झौता गर्दै जीवनको गति अघि बढाइ रहें । मेरो आत्मीय मित्र कर्माको साथ त लखेटिएकै दिन छुटेको थियो । त्यसपछि शिविरमा आएको केही बर्षपछि पहिले आमाको माया खोसियो र केही समयको अन्तरमा पिताको माया पनि खोसियो । म त्यसै भौतारिरहेको थिएँ । एकजना साथीसँगको मित्रताको कारण म पनि बसको टिकट काउन्टरमा काम गर्न थालें । काम जस्तो भएपनि आफ्नै मेहेनतको कमाइ भएकोले आत्मसन्तुष्टि मिल्दै गयो । झापाकै केटीसँग विवाहपश्चात जिन्दगी राम्रै रहृयो । एक छोरी र एक छोरासहितको सानो परिवारको जीम्मेवारी निभाउँदै गएँ । त्यसरी नै समयको चक्र घुम्न थाल्यो ।

पटक पटक आफ्नो देश फर्किने आशामा आन्दोलनमा पनि नहोमिएको होइन म। एक पटक त ठूलै आन्दोलन भएर धेरै अगाडि बढियो तर मेची पुलमा पुगेपछि आन्दोलन रक्तपातपूर्ण बन्यो । त्यसबेलाको घाउँको खाटा भने अझैपनि राम्ररी पुरिएको छैन । त्यस्तैमा अर्को एउटा नयाँ कुराको थालनी भयो । भूटानी शरणर्थीहरुलाई पुनर्वासको लागि अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवास संगठनमार्फत् अमेरिका लगिने । यो कुराले शिविरमा निकै हलचल ल्यायो । कसैले यसका राम्रा पक्षको बखान गर्न थालें भने कसैले नराम्रा पक्ष तर यस हलचलले पनि मेरो परिवारलाई अलग राख्न सकेन । मेरी श्रीमती प्रतिमाले मलाई जिद्दी गर्न लागि हामी पनि आवेदन हालौं भनेर । मलाई भने पटक्कै चासो थिएन । किनकि भित्री मनले मलाई मेरै जन्मस्थलमा जान मन थियो । ढिलो चाँडो जहिले भएपनि मर्नुभन्दा अगाडि । तर के गर्नु कहिलेकाँहि अरुको लागि चल्नु पर्दो रहेछ मैले सोचें मेरो इच्छा भन्दा मेरो परिवारको खुसी महत्वपूर्ण छ । अनि मैले नचाहदा नचाहदै भएपनि अमेरिकामा पुनर्वासको लागि दरखास्त हालें । मेरी श्रीमतीको चाहना अनुरुप नै सबै प्रक्रिया मिल्दै गयो । हामी स-परिवारको तीन पटकसम्म अर्न्तवार्ता भयो अनि हाम्रो यात्रा निश्चित भयो । मेरी श्रीमती धेरै खुसी देखिन थालिन् । उनी निक्कै व्यस्त हुन थालिन् । उनी अमेरिकामा भएका चिन्ने मान्छे खोजी खोजी सम्पर्क गरी त्यहाँको बारेमा आवश्यक कुराहरु संकलन गर्न थालिन् । अनि उनका आफन्तहरुसँग भेटघाटहरु बढ्न थाले । उनी धेरै मिठा मिठा सपना बुन्न थालिन् । कहिले काँहि छोरा छोरीलाई भन्ने गर्थिन्, "तेरा बाबु शरणार्थी भएपनि भाग्यमानी रहेछन् अमेरिका जान पाए" मलाई यस्तो सुन्दा जीवन शून्य बनेजस्तो लाग्दथ्यो अनि मनमनै भन्दथें अमेरिका भनेको क्या हो- जाने सहरको नाम साल्ट लेक सिटी भन्ने सुनिन्छ तर राम्ररी भाषा त बोल्न आउँदैन के काम गर्ने अनि यो बाँकी आधा उमेरलाई कसरी त्यहाँ समर्पित गर्ने फेरि सुनिन्छ हामी जस्तालाई शहरभन्दा टाढा गाउँमा लगिन्छ रे जहाँ हामीले आफ्नो नयाँ जीवनलाई सुरुआत गर्नु पर्छ रे आदि ।

हाम्रो जाने दिन जति नजिक हुन्थ्यो म त्यतिनै निरास हुन थालें । मलाई भने एक्लो भएको अनुभव भयो । हुन त म एक्लै थिएँ । न बाबु-आमा थिए । नत अभिन्न मित्र नै मेरो मनमा के छ बुझ्ने जमर्को कसलाई नै थियो र । मेरो अन्तरआत्माले भने अमेरिका होइन भूटान नै जान खोजिरहेको थियो । साँच्चै भनौं भने त्यो ठाउँ छोडेपछि बरु सत्र बर्ष बिताएको यही शिविरकव नै माया लाग्छ । किनिकि यहाँ म जस्तै भाग्यले ठगेका मेरा आफन्तहरु छन् । जोसँग रगतको नाता नभएता पनि आत्मियताको नाता गहिरो छ । जहाँ मैले मेरै भाषा बोल्न सक्छु अनि सबैको संस्कार एउटै छ ।

जे होस् समयसंगै चल्नै पर्यो मैले । आफ्नो इच्छाभन्दा समयलाई साथ दिए जस अनुरुप भोलि हामीलाई आईओएमको गाडीले भद्रपुर अनि त्यहाँबाट हवाइजहाज चढाएर काठमाडौं लग्दैछ । जहाँबाट हामी अमेरिका जाने हवाईजहाज चढ्नेछौं । त्यसैले त म रातभरि नसुति मेरा वितेका जीवनको स्मरण गर्दैछु अन्तिम क्षणमा ।

उज्यालो हुनै लाग्दा प्रतिमा उठिन् र छोराछोरी र मलाई उठाउँदै आज जानुपर्ने स्मरण गराउँदै हतार गर्न थालिन् । सबैजना जराक्क जुरुक्क उठेर तयारीमा जुटे । अनि वरपरका मानिसहरु जो हामीसँग जाँदै थिए सबैको शिविरमा मसिनो खलवली सुनियो । मेरा छोराछोरीहरु खुसी हुदै बाबा, हवाईजहाजमा कस्तो हुन्छ भनेर सोध्दै थिए । हाम्रा सामानहरु त हिजैं प्याक थिए । त्यसै निर्धारित समयमा हामी शिविरलाई अन्तिम विदाई गर्दै निस्कियौं । मेरा आखाँहरु रसाए कसैले देख्ला कि भन्दै मैले मुन्टो लुकाएँ र गाडीमा चढें । गाडीले आफ्नो गति बढायो भद्रपुर एअरपोर्ट जान तर मलाई भने उल्टो बाटो आएजस्तै लागिरहेको थियो । मनले भने भूटान नै फर्काइ रहेको थियो । मेरा आखाँहरु नथामिकन भेल बगाइरहेको थिए । मेरो देश छोडेर अर्को देश आएँ अब त्यो पनि छोडेर झन अर्को देश जाँदैछु सदाको लागि । आखिर मेरो जन्म थलो, कर्म थलो अनि मेरो परिचय गराउने देश कुन रहेछ त ? के म जीवनको अन्त्यसम्म पनि कुनै स्पष्ट जवाफ नपाई बाँचेको हुन्छु त ? यो कसलाई सोध्ने ? मेरा साथ दिने कोही त थिएनन् । तसर्थ गालाबाट बगिरहेका ती ताता र नूनिला आँसुका ढिक्काहरुलाई म प्रश्न गरिरहेको छु, मेरो देश खै ?

 (लेखिका क्षेत्री हाल Bates College अमेरिकामा स्नातक तहमा अध्ययनरत छिन् ।)

Childhood Days Memories of Senior Social Worker Prof. Dr. Achyut Mani Acharya प्राध्यापक डाक्टर अच्युतमणिको बाल्यकाल

प्रा.डा. अच्युतमणि आचार्य वरिष्ठ बालरोग विशेषज्ञ हुनुहुन्छ। उहाँ समाजसेवाका क्षेत्रमा पनि सक्रिय हुनुहुन्छ । आचार्यले बालहितकारी, चिकित्सा, शिक्षा र धार्मिक अनुष्ठानहरुमा उत्कृष्ट प्रतिभाहरुलाई पुरस्कृत गर्न विभिन्न पुरस्कारहरुको पनि स्थापना गर्नुभएको छ। दुःखी गरीब बालबालिकाहरुलाई विभिन्न अनाथालमा गई निशुल्क उपचार गरिदिने र औषधीसमेत सहयोग गर्ने डा. आचार्य चिकित्सा क्षेत्रका आदरणीय व्यक्तित्व हुनुहुन्छ । यस अंकमा डा. आचार्यसँग उहाँको बाल्यकालका बारेमा कुराकानी गरेका छौं । उहाँ आफ्नो बाल्यकाल सुनाउँदै भन्नुहुन्छ :

म काठमाडौंको चावहिलमा वि.सं. १९९८ सालमा पिता विष्णुमणि र माता गोपी आचार्यको पुत्रका रुपमा जन्मिएको हुँ । म जन्मेको दुइ वर्षमा नै मेरो आमा बित्नुभयो । त्यसैले म मेरी हजुरआमासँगै खेल्दै, रमाउँदै र पढ्दै हुर्किएको हुँ । म सानो छँदा चाबहिल एउटा सानो गाउँ थियो । पशुपतिनाथको उत्तर-पश्चिम रुखै-रुख र मकैबारीले भरिएको हरियाली थियो । चाबहिल गणेशथानदेखि लिएर अहिलेको चाबहिल चोकसम्म भने सडकको दुबै छेउमा घर बजार थियो । त्यो चोकमा ठूलो खरीको बोट थियो । खरीको बोटमुनि दुइजना कपाल खौरने हजामहरु बस्दथे । उनीहरुले निकै दुखाएर कपाल खौरन्थे ।

त्यसबेला त्यो सानो गाउँमा पनि आवश्यक पर्ने कामका लागि सबै किसिमका कार्य गर्ने एक दुइ परिवार थिए । जसले गर्दा समुदायमा सजिलो हुन्थ्यो । चावहिलमा त्यहीका बासिन्दाले नै कपाल काट्ने, लुगा धुने, काठको काम गर्ने र इटा बनाउने, छाता बनाउने, जुत्ता बनाउने, लुगा सिउने, मासु काट्ने र भाँडा बनाउने लगायत हात हेर्ने र विरामी हेर्ने आदि जस्ता सबै काम गर्थे । सबै पेसाका मान्छेहरु हाम्रो समुदायमा थिए । जीवन सजिलो र रमाइलो थियो । कुनै काम परे हजुरआमाले फलानोको घरमा गएर भन न गर्दिहाल्छन् नि भन्नुहुन्थ्यो । पेट दुखे वैद्यकोमा जाने, लुगा च्यातिए दमिनी भाउजुकोमा जाने गर्थें । यसरी सबैजनाले मलाई जुनसुकै काम पर्दा सहयोग गर्थे । सहयोग गर्ने मानिसहरुले हाम्रो घरमा आएर चामल, मकै र पैसा लिएर जानुहुन्थ्यो । यसरी समाजमा मानिसहरु एक आपसमा मिलेर बसेका थिए ।

चाबहिल गाउँभरिका मान्छेहरुले एकअर्कालाई चिन्दथे । एक आपसमा मित्रता थियो । मलाई लाग्छ त्यतिबेलाको समाज एकदमै रमाइलो थियो । अलि ठूलो भएर म पद्मोदय स्कुल नजाउन्जेलसम्म सानै छँदा मेरी आमा बित्नुभएको कुराले मलाई केही पिर पारेको थिएन । त्यतिबेलासम्म पनि मलाई मेरो बुवा को हो भन्ने कुरा थाहा थिएन । किनकि मैले बुवालाई हेर्नै पाएको थिइन । म सँधै हजुरआमाको वरिपरि नै घुमिरहेको हुन्थें ।

मेरी हजुरआमा कलिलै उमेरमा विधवा हुनुभएको थियो । उहाँको संसार भनेको नै गौरीघाट, गुहेश्वरी र पशुपति नै थियो । उहाँ विहान चारबजे रुमाल धोती लिएर गौरीघाटमा नुहाउन जानुहुन्थ्यो । उहाँले सधै मलाई विहान चार बजे उठाएर जाने बेलामा ढोका लगाएर बस् है बाबु भन्नुहुन्थ्यो । म उठ्न अल्छी गरें भने उहाँले मलाई संस्कृतको काग चेस्टा स्वान निन्धा भन्ने श्लोकको गीत गाएर उठाउनुहुन्थ्यो । हजुरआमा बिहान उठेर अँध्यारोमा हिड्नुभएको म टुलुटुलु हेरिरहन्थे । उहाँ अँध्यारोमा नदेखिने हुनुभएपछि म ढोका बन्द गरेर कहिले पढ्थें भने कहिले भुसुक्कै निदाउँथें । म सुतें भने चाहिं मेरी दिदीले दिउँसो हजुरआमालाई सुटुक्क पोल लाइदिन्थिन् । त्यसैले म धेरै जसो विहान उठेर पढ्ने गर्थे । अहिले पनि बिहान उठेर पढ्दा मलाई मज्जा लाग्छ ।

हाम्रो घरमा जोडिएको आधा घर पल्लापट्टी बाजे र बज्यैको घर थियो । उहाँहरु मेरो हजुरआमाको जेठाजु जेठानी रे । तर, मलाई आफ्नै बाजे बज्यै जस्तो गरी माया गर्दथे । किनकि उहाँहरु मलाई सम्झनाको लागि बारबार आमा नभएको टुहुरो र बाबुले पनि अर्की बिहे गरेपछि बनेको अनाथको रुपमा हेर्नुहुन्थ्यो र माया दर्शाउँनुहुन्थ्यो । हुन पनि हाम्रो घरमा मलाई सुत्ने-पढ्ने कोठा थिएन । हजुरआमालाई थकाई लागेको दिन वा फूपु माइत बस्न आएको बेला मलाई शरण दिने काम पल्लापट्टी बाजे-बज्यैको नै थियो । यसैकारण मेरो सानो बेला वल्लो घर कि पल्लो घर थियो । वास्तवमा खाने बस्ने ठेगान थिएन । जत्ता गए पनि भयो । जसको नाति भइदिए पनि भयो । पल्लापट्टी बाजे बज्यैको छोराछोरी कोही नभएकाले मलाई पाल्दा केटाकेटी पाल्ने उहाँहरुको रहर केही हदसम्म पूरा भएको अनुभूति गर्नुहुन्थ्यो होला । उहाँहरुको संर्सगले मलाई पनि फाइदै पुगेको थियो । केटाकेटी अवस्थामा काम गर्नेसँग चिसो छिडीमा सुत्न पनि परेन । भोको बस्न पनि परेन । सबभन्दा ठूलो फाइदा भनेको मेरो मन किताब र अध्ययनतिर गयो । किनभने पल्लापट्टी बाजे दरबार हाई स्कुलमा वेदको पण्डित अध्यापक हुनुहुन्थ्यो । उहाँका धेरै पुस्तकहरु थिए र धेरै चेलाहरु पनि थिए । यसैले पनि होला मलाई पनि पढ्ने र पढाउने पट्टी अभिरुचि बढ्यो र म प्राध्यापक पनि बन्न सकें ।

मेरो पहिलो विद्यालय पशुपति गौशालाको सत्तल हो । मेरो कक्षा चाहीं भन्डारखाल पट्टी थियो । म सँगै पढ्ने साथीमा मेरी दिदी र अर्का साथी निबु ढुंगाना थिए । अरु साथीलाइ मैले याद गर्न सकिन । निबु अहिले क्यानडामा छन् ।

त्यो विद्यालयमा विहान जान त गइन्थ्यो । बेलुका वा दिउसो आउन परे नसकिने । बनकालीको जंगल अँध्यारो थियो । दिउसै काग कराइरहन्थे र कोही पनि एक्लै दुक्लै गौशालाबाट चावहिल आउँदैनथे, पत्याउनुहुन्छ ? यो सत्य हो । यसैकारण दोस्रो वर्षमा म स्कुल सरें । कुटुबहाल लामपोखरी चावहिलको विनायक स्कुलमा । यो स्कुलमा मैले तीनवर्ष बिताएँ । जुन कक्षामा पनि पहिलो-पहिलो भएकाले त्यस स्कुलको हेडमास्टरको सिफारिसमा म मेरो अन्तिम स्कुल पुतलीसडकको पद्मोदय हाइस्कुलमा भर्ना हुन पुगें । त्यसबेला काठमाडौंमा दरवार स्कुल, जुद्धोदय र पद्मोदय मात्र हाईस्कुल थिए । चावहिलको गाउँबाट शहरमा पढ्न आउने भनेको भाग्यै थियो । उतिबेला मोटर, बस, रिक्सा आदि थिएनन् ।

मोहन शमशेर महाराज सिंह दरबारमा बस्नुहुन्थ्यो । हामी उहाँको ढोका अगाडि जान पाउँदैनथ्यौ । दरवार हेर्न पाइदैनथ्यो । पुतलीसडकबाट थापाथली जानलाई महाराजको बाटो मुनि सुरुङ जस्तो बनाइएको थियो । जहाँबाट हामी हिड्ने गर्दथ्यौ । त्यो बेला तीन चारवटा गाडी मात्र थिए । सबैजना गाडी हेर्न र गाडीको धुवा खान सडकमा कुदाकुद गर्थे ।

एक वर्ष पद्मोदयमा बिताउँदा नबिताउँदै २००९ साल आयो । त्यसपछि धेरै परिवर्तन आयो । हामीले राजा हिड्ने बाटोमा हिड्न मात्रै पाएनौ । राजा सुत्ने खोपी पनि हेर्न जान पायौं । राजा त्रिभुवनले सिंहदरबार हेर्न र्सवसाधारणलाई खुल्ला गरिदिए । पद्मोदयका विद्यार्थी सबैले एसियाको सबैभन्दा ठूलो घर, चोक, बगैचा चहारे र संसारकै सबैभन्दा ठूलो परेड ग्राउण्ड टुडिखेलमा दौडन पुगे । टुडिखेल पनि दुइवटा थिए । ठूलो टुडिखेल रानीपोखरीदेखि अहिलेको रंगशालाको उत्तरपट्टीको बारसम्म र सानो टुडिखेल डाँडामुनि कमलको फूल फुल्ने पोखरीदेखि त्रिपुरेश्वरसम्म । त्यसबेला बिहान नौ बजे भात खाई हिड्दै पद्मोदय स्कुल आएका केटाकेटी साँझ छ बजेसम्म फुटबल खेली सानो टुडिखेलबाट हिड्दै बेलुका सातबजे चावहिल घर पुग्दथ्यौ । त्यसरी खेलेको र हिडेको कारणले होला आज ६८ वर्ष लाग्ने बेलातिर पनि मेरा खुट्टा बलिया छन् ।

यसरी मैले जीवनमा थुप्रै दुःख गरेर पढें । डाक्टर बन्न पनि सफल भएँ । तर मलाई आजकल के लाग्छ भने मान्छे जो जे-जे बने पनि, जुन पेशामा लागे पनि, साँच्चैको सुख पाउँन त दिनदुःखी मान्छेहरुको नै सेवा गर्नुपर्ने रहेछ । त्यसमा नै भगवानको पूजा र जीवनको ठूलो सुख लुकेको हुँदोरहेछ । अहिले म त्यही सुख भोगिरहेको छु ।

Children's Poetry by Senior Writer Boond Rana गुजी पाएँ ! - वरिष्ठ लेखक बूँद राना

अँधेरीमा गुजी हुन्छ भन्नुहुन्थ्यो बज्यैले
के हो गुजी ? कस्तो हुन्छ ? नदेखेको मैले
आज फेरि भन्नु भयो सम्झाउँदै राती

'आँटीमाथि गुजी छ त्यहाँ नजानू है नाति !'

गुजी हेर्ने रहर थियो नदेखेको कैल्यै

एक टुक्रा दियालोको झोसें आगो मैले

चुपचाप चोर-चाल आँटीमाथि पुगें

सोलीभरि सेल देखी बल्ल कुरा बुझें

यौटा सेल टिपी दौडी बज्यैछेउ आएँ

हाँस्तै भनें- 'इ बज्यै ! मैले गुजी पाएँ !'
Email: boondrana@yahoo.com

Children's Play by Krishna Shaha 'Yatri' हारुनको मुरली

स्थान -  कुनै मन्दिर परिसर ।

समय – बिहान ।

पात्रहरु:

हारुन अली एक दृष्टिविहीन बालक/मुरलीवादक, वर्ष १३

सानी कक्षा ५ मा पढ्ने एक बालिका, वर्ष ११

रामु कक्षा ६ मा पढ्ने एक बालक, वर्ष १२

डेबिड कक्षा ६ मा पढ्ने एक बालक, वर्ष १२

अङ्कल रामु र डेबिडको अङ्कल/सङ्गीतकार, वर्ष ४५

(एउटा पुरानो खालको मन्दिर देखिन्छ । मानिसहरू ओहोरदोहोर गरिरहेका हुन्छन् । मन्दिरको अगाडि एकजना बालक हारुन अली मुरली बजाइरहेका हुन्छन् । हारुन दुवै आँखा देख्दैनन् । उनी जन्मजात दृष्टिविहीन हुन् । केही मानिस मुरलीको धून ध्यान दिएर सुनिरहेका हुन्छन् । नजिकै सानी फूल बेचिरहेकी हुन्छिन् ।)

सानी: ल आउनुस् हजुर ! बीस रुपैयाँमा फूल, अछेता र प्रसाद लैजानुहोस् । आउनुहोस् । फूल लगेपछि सित्तैमा जुत्तासमेत हेरिदिन्छौँ । ल आउनुहोस् हजुर । ताजा, सफा र सुन्दर फूल लैजानुहोस् ।

(त्यसैबेला रामु र डेबिड आफ्ना अङ्कलसित घुम्न आएका हुन्छन् ।)

रामु: अङ्कल ! अङ्कल ! मलाई त्यो रातो गुलाफको फूल मनपर्छ । किनिदिनुहोस् न ।

डेबिड: अनि मलाई ऊ त्यो लालीगुँरास मन पर्यो । किनिदिनुहोस् न ।

अङ्कल: ए..., तिमीहरूलाई फूल मन पर्यो ? पर्ख है त ।

(अङ्कलसँगै रामु र डेबिड पनि सानी नजिक जान्छन् ।)

अङ्कल: नानी ! ऊ त्यो गुलाफ र लालीगुँरासको कति पर्छ ?

सानी: खै कति भन्ने अङ्कल । त्यति मात्रै फूल लाने भए आफैँ मिलाएर दिनुहोस् न ।

अङ्कल: ल त्यसो भए दस रुपैयाँ दिन्छु, है त ?

सानी : हवस् ।

(सानी गुलाफ र लालीगुँरास दिन्छिन् । रामु र डेबिड खुसी हुँदै फूल लिन्छन् ।)

अङ्कल: (सानीलाई) नानी तिमी पढ्न जादिनौ ?

सानी : जान्छु नि अङ्कल । म तीन कक्षामा पढ्छु । स्कुल बिदाको दिन म यो पसलमा बसेर आमालाई पालो दिन्छु नि ।

रामु: तिम्रो नाम के हो ?

सानी: मेरो नाम सानी हो ।

रामु: सानी ! अनि तिमी कतिबेला होमवर्क गर्र्छौ नि ?

सानी: म पसलबाट फर्किएपछि होमवर्क गर्छु ।

डेबिड: (जिब्रो निकाल्दै) आम्मा ! पसलमा काम गर्दा त थाकिन्छ नि । अनि होमवर्क गर्न अल्छी लाग्दैन ?

सानी: आफ्नो काम गर्न कहिल्यै अल्छि मान्नुहुँदैन ।

अङ्कल: आहा ! सानीले कति राम्रो कुरा गरिन् । देख्यौ त रामु । सानी कति मिहिनेती छिन् ।

सानी: अङ्कल, मभन्दा झन् हारुन दाइ निक्कै मिहिनेती हुनुहुन्छ ।

रामु:  हारुन, को हारुन ?

सानी: हारुन अली दाइ क्या त । (हातले इशारा गर्दै) ऊ पर मुरली बजाउने । उहाँ मुरली निक्कै मीठो बजाउनुहुन्छ । के तपाईंहरू हारुन दाइसँग परिचय गर्न चाहनुहुन्छ ?

अङ्कल: हुन्छ नि सानी ।

सानी: ल त्यसो भए मसँग आउनुस् । (नजिकैको साथीलाई) मीना ! मेरो फूल पनि हेरिदेऊ ल । म उहाँहरुलाई हारुन दाइकोमा पुर्याएर आइहाल्छु ।

(चारैजना हारुन भए ठाउँमा आउँछन् ।)

सानी: हारुन दाइ !

हारुन: (सम्हालिँदै) को ? सानी ?

सानी: हो, हारुन दाइ, तपाईंको मुरली सुन्न एकजना अङ्कल र साना साथीहरु आउनुभएको छ ।

हारुन:  ए हो ?

अङ्कल: हो नि हारुन बाबु । सानीले खुबै प्रशंसा गरिन् । नसुनी मनले मान्दै मानेन । ल सुनौँ न त, तपाइको मुरलीको धून ।

हारुन: अनि कतिजना ?  को को हुनुहुन्छ नि ?

रामु: म रामु र मसँगै डेबिड पनि छ । मलाई पनि मुरली बजाउन मनपर्छ तर जान्दै जान्दिनँ । स्कुलमा कृष्ण सरले बजाउन सिकाउनुहुन्छ । हैन त डेबिड ?

डेबिड: हो नि ।

सानी : ल त्यसो भए तपाईंहरु सुन्दै गर्नुहोस् । म पसल पुगेर आउँछु है ।

अङ्कल : हुन्छ, हुन्छ ।

(हारुन मुरली बजाउन थाल्छ । सबैजना ध्यान दिएर सुन्न थाल्छन् । उनले मुरली बजाएको सुनेर सबै दङ्ग पर्छन् । हारुनले मुरली बजाउन छाडेर विश्राम लिन्छन् ।)

हारुन: अनि कस्तो लाग्यो त मेरो मुरलीको धून ?

अङ्कल: बाबु ! तिमीभित्र एउटा ठूलो कलाकार लुकेको रहेछ ।

हारुन: धन्यवाद अङ्कल ।

अङ्कल: हारुन ! तिमीलाई यो मुरली बजाउन कसले सिकाएको हो ?

हारुन: मेरो बुबाले सिकाउनुभएको हो अङ्कल ।

अङ्कल: अनि तिम्रो बुबा कहाँ हुनुहुन्छ त ?

(अचानक हारुनको गला अवरुद्ध हुन्छ । आँखाको डिलमा आँसु देखिन्छ । हारुन केही बोल्न खोज्छ, तर सक्दैन । सानी आइपुग्छिन् ।)

सानी: ल, फेरि तपाईंले पनि हारुनदाइको बुबाको कुरा कोट्याउनुभयो कि क्या हो ?

अङ्कल: हो सानी । मैले सोधेको मात्र के थिएँ, हारुन त रुन पो थाले ।

सानी:  नसोधेकै भए बेस हुन्थ्यो ।

अङ्कल :  किन र सानी ?

सानी : हारुन दाइको बुबालाई पोहोर साल गाडीले ठक्कर दिएर मारेको हो । त्यो घटनाले गर्दा हारुन दाइले निकै दिन केही खानुभएन । बिरामी पनि पर्नुभयो । यो कुरा गर्यो कि उहाँको गला नै रोकिन्छ ।

अङ्कल: ओहो । साह्रै नराम्रो घटना घटेछ । म अब सोध्दिनँ । यो सुनेर मलाई दुःख लाग्यो ।

हारुन: भयो अङ्कल । अब त मैले पनि बिर्सिसकें । यो दुःखीको सानैमा आमा बित्नु भयो । एक मात्र सहारा बुबालाई पनि कालले चाँडै लग्यो । अब त बाँच्ने सहारा यो मुरली मात्र बनेको छ । धन्न सानीजस्ता साथीहरू पाएको छु र यो संसार रमाइलो लाग्छ ।

अङ्कल: हारुन ! तिमी सङ्गीत सिक्न र पढ्न चाहन्छौ ?

हारुन: पढ्न पाए किन नपढ्नु नि । तर, ती सबै सपना हुन् मेरा लागि ।

रामु: सानी, हाम्रो अङ्कल पनि राम्रो सङ्गीतकार हुनुहुन्छ । उहाँले धेरै गीत पनि गाउनुभएको छ ।

हारुन: ए हो र ?

डेबिड: हो नि । अनि अङ्कल एउटा सङ्गीत विद्यालयमा पढाउनु पनि हुन्छ ।

हारुन: हो अङ्कल ?

अङ्कल: हो हारुन । मैले तिम्रो प्रतिभालाई नियालिरहेको थिएँ धेरै दिनदेखि । आज बल्ल नजिकबाट बुझ्न पाएँ । के तिमी सङ्गीत विद्यालयमा पढ्न चाहन्छौ ?

हारुन: तर म कसरी पढ्न सक्छु र ? पढ्ने पैसा कसले दिन्छ मलाई ?

अङ्कल: हारुन ! तिमीजस्तै असहाय तर प्रतिभाशाली बालबालिकाहरुका निम्ति छात्रवृत्तिको समेत हामीले व्यवस्था गरेका छौं । म त्यो पाठशालाको प्रिन्सिपल पनि हुँ । तिमीलाई पढ्ने, बस्ने र खाने व्यवस्था म मिलाई दिन्छु हारुन । तिमी मसँग हिँड । तिमी भविष्यमा एउटा राम्रो कलाकार बन्नुपर्छ ।

सानी:  के साँच्चै हो ? त्यसो भए हारुनदाइले पनि पढ्न पाउने हुनुभयो ?

अङ्कल:  हो, सानी । अब हारुन पनि स्कुल जानेछन् ।

रामु/डेबिड: आहा ! अब हारुन पनि स्कुल जाने !

(सबैको अनुहारमा खुशी छाउँछ । हारुनलाई बिस्तारै सबैले उठाउँछन् ।)

हारुन: अङ्कल । मलाई अझै विश्वास लागेको छैन । के म स्कुल पढ्न सक्नेछु ?

अङ्कल: हारुन । तिमीले आँखाले हेर्न नसक्दैमा हरेस खानुहुँदैन । अवसर पाएको खण्डमा तिमीले जे पनि गर्न सक्छौ । हाम्रै मुलुकमा पनि थुप्रै नाम कहलिएका दृष्टिविहीन गायक-गायिका तथा सङ्गीतकारहरु छन् । ल हिँड, जाऊ अब ... ।

हारुन: अङ्कल ! तपाईंलाई धेरै धेरै धन्यवाद ।

अङ्कल: धन्यवाद मलाई हैन, तिम्रो मुरलीलाई दिनुपर्छ । जसले हामी सबैको मन तान्न सक्यो । कि कसो सानी ?

सानी: (सुँक्क-सुँक्क गर्दै) हो नि अङ्कल । हारुन दाइ यहाँबाट गएपछि मलाई नबिर्सनुस् है ? अनि जानुभन्दा अघि अन्तिमपटक मुरली बजाइदिनुस् न ल ।

हारुन: सानी, के भनेकी ? तिमी त मेरी प्यारी बैनी हौ । म बिर्सन्नँ । (सानीको मुहार हातले छुन्छ ।) सानी तिमी रोएकी ? के तिमी खुसी छैनौ ?

सानी: (आँसु पुछ्दै) होइन हारुन दाइ । म त असाध्यै खुसी छु । खुसीले पो रोएकी । अब अरु नरुवाउनोस् है । ... हारुन दाइ ! जानुअघि एकपटक मुरली बजाएर मात्र जानुस् है । अनि पढेर ठूलो मान्छे हुनुस् ।

(सानीको कुराले सबै स्तब्ध हुन्छन् । हारुनले मुरलीलाई चुम्छ र बजाउन थाल्छ । मीठो धूनमा सबैजना आनन्दित हुन्छन् । पर्दा बिस्तारै खस्छ ।)

For feedback Email: krishnayatri@gmail.com

Childhood Days Memories of Senior Writer Shreeom Rodan श्रीओम रोदनको बाल्यकालको कथा

श्रीओम श्रेष्ठ रोदन वरिष्ठ साहित्यकार हुनुहुन्छ । उहाँले नेपाली साहित्यको निवन्ध, लघुकथा, नियात्रा लेखन र सम्पादनका क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान गर्नुभएको छ । नेपाली साहित्यको राष्ट्रिय पत्रिका मधुपर्कका सम्पादकसमेत रहनुभएका रोदनले साहित्यिक पत्रकारिताका क्षेत्रमा पनि उल्लेख्य योगदान गरिरहनुभएको छ ।

यस अंकमा हामीले यिनै मिलनसार, मायालु र सह्रदयी वरिष्ठ लेखक रोदनको बाल्यकालका सम्झनाहरु प्रस्तुत गरेका छौं । उहाँ आफ्नो सम्झना सुनाउँदै भन्नुहुन्छ :

म वि.सं. २०१९ साल लक्ष्मी पूजाको दिन ललितपुरको झम्सीखेलमा जन्मिएको हुँ । म बुवा शिवप्रसाद र आमा दिलकुमारीको माइलो छोरा हुँ । म एउटा साधारण परिवारमा जन्मिएको हुँ । मेरो परिवारमा सातजना हुनुहुन्छ । चारजना दाजुभाइ र एउटी दिदी अनि बुवाआमा हुनुहुन्छ ।

पाँचजना छोराछोरी एउटा बुवाको जगिरले पालिन हामीलाई त्यो बेला गाह्रो थियो । त्यही भएर होला हामी पाँचै जना छोराछोरीले बोर्डिङ स्कुलमा पढ्न पाएनौं । मैले घर नजिकै सानेपामा रहेको टीकाविद्याश्रम स्कुलमा पढें । मेरो औपचारिक शिक्षा त्यो विद्यालयबाट सुरु भए पनि बुवाको जागिरको कारणले गर्दा कहिले भद्रपुर, कहिले बिराटनगर, कहिले जनकपुर, कहिले बीरगन्ज आदि ठाउँमा पुगेर मैले विद्यालय फेरी-फेरी पढें ।

त्यो बेला बुवा नेसनल ट्रेडिङमा काम गर्नुहुन्थ्यो । त्यसो भएको हुनाले धेरैवटा विद्यालयमा पढ्दा पनि म एक कक्षाको एक कक्षामै रहेको अनुभव पनि मैले गरेको थिएँ । किनकि त्यो बेला बुवाको एक वर्षभत्रै तीन चारवटा ठाउँमा सरुवा हुने भएर मेरो पढाइ त्यस्तो भएको थियो । यसरी घुमेर पढ्न पाएकोमध्ये मलाई जनकपुरको गंगाधाममा रहेको विद्यालयमा पढेको याद अझै पनि आउँछ । त्यो विद्यालय एउटा पाटीमा चलाइएको थियो । पाटीमा माथि छत त थियो तर दायाँ बायाँ सबै खुला थियो । त्यही बसेर हामी पढ्थ्यौं । पढ्ने पाटी छेउमै गंगा सागर नाम गरेको ठूलो पोखरी थियो । त्यो बेला हामी सिलेटमा लेख्दै पढ्थ्यौं । कहिलेकाही सिलेट धेरै फोहोर भयो त्यही छेउको पोखरीमा चप्लङ् चोपेर सफा गर्ने गर्दथ्यौं ।

म स्कुल पढेदेखि नै पसलमा बस्ने गरेको थिएँ । बुवाले जागिर खाएको पैसाले मात्र परिवार धान्न गाह्रो भएपछि हामीले पसल खोलेका थियौं । मैले स्नातक बी.ए.सम्म पढुन्जेल पनि पसलमा धेरै समय दिएँ । त्यो बेला पसलको लागि सामान साइकलमा राखेर ल्याउँदा साथीहरुले देख्दा मलाई नमज्जा पनि लाग्थ्यो । के सोचे होलान् भन्ने पनि सोच्थें । तर म आफ्नो काम आफै गर्नर्ुपर्छ भन्ने स्वभावको मान्छे थिएँ । आफू जस्तो छु त्यो सत्य कुरा साथीहरुबाट लुकाउँन मलाई मन पनि लागेन । यही कारणले गर्दा पढाइमा पनि खट्ने र पसलमा पनि खट्ने मेरो बानी बस्यो । मेरो यो बानीलाई साथीहरुले पनि मनपराएको मैले अनुभव गरेको छु ।

मेरो विद्यालय र कलेज जीवनमा म अतिरिक्त क्रियाकलापमा चर्चित विद्यार्थी थिएँ । कथा, कविता लेख्ने र नाटक खेल्ने भएकाले सबै विद्यार्थीहरुले मलाई चिन्थे । म स्कुल र कलेज जीवनमा त हिरो नै थिएँ । केटी साथीहरु पनि थुप्रै थिए । सबैको माझमा म प्रीय प्यारो पनि थिएँ ।

वास्तवमा त्यो बेला मैले धेरै दुःख गरेर पढेको हुँ । मैले कक्षा एकदेखि स्नात्तकोत्तर एम.ए.सम्मको पढाइ नै दुःख गरेर पूरा गरेको हुँ । मेरो परिवारका सबै जनाले मैले जस्तै दुःख गरेर पढेका हुन् । दुःख गरेर परिश्रम गरेर भएपनि पढ्यो भने राम्रो हुँदोरहेछ भन्ने कुराको गतिलो पाठ मेरो जीवनले नै मलाई सिकाएको छ जस्तो मलाई लाग्छ ।

Children's Story by Bidhya Sapkota 'Nirjala' पारु

'छि ! मलाई त योसँग बोल्न पनि मन लाग्दैन ।'

'हो भन्या हेर न सधैं टासिँन आउछे ।'                                 

'कत्ति न जान्ने भएर बोलिरा'की हुन्छे फेरी ……………'

रमिला ,कोपिला र उत्तम कक्षामा खासखुस गरिरहेका थिए । अलिपर सरितासँग बसिरहेकी पारु बडो मायालाग्दो अनुहार पारेर यताउता हेरिरहेकी थिई । कक्षामा उसलाई पढ्न पनि मन लाग्दैनथ्यो । सर मिसले पनि वास्तै नगरेजस्तो कस्तो कस्तो लागिरहन्थ्यो । ऊ हरेक दिन निहाउरिदैं स्कूल पुग्थी अनि त्यस्तै गरेर घर फर्किन्थी ।

घरमा पनि खासै वोल्दिनथी । मलाई केही खान मनछैन फन्फनिदै हिड्थी ।

आमाले माया गरेर खाजा दिइसकेपछि भन्थी -'म भोलिदेखी स्कूल जान्न्न हैं'

'पढेर आउदा पनि तँ किन ठूलै मेलो जितेर आएजस्तो गर्छेस् नानु, स्कूल नजाने भन्ने पनि हुन्छ पढ्न जान परि गो नि ।' आमा हर्कानुहन्थ्यो ।

जान्न भनेपछि जान्न के………। ऊ भूतभुताउदै निस्कन्थी । कहाँ जान्थी आमालाई पत्तै हुनैनथ्यो । सुरेश आले र कमली उसैलाई पर्खैर बसिरहेका हुन्थे । उनीहरु गुच्चा खेल्थे । घण्टौ बालुवामा लडिबुडी गर्थे अनि अवेर फर्कन्थे ।

घर फर्कदा बुबा पनि कामबाट फर्किसक्नुभएको हुन्थ्यो ।

कहाँ गएकी पारु अहिलेसम्म ?

हेर गति………।

होमवर्क पनि गर्नु पर्दैन ?

ऊ नसुने झैं गर्थी । जव आमाले बुबाको कुरामा हा मा हा मिलाउनुहन्थ्यो अनि ऊ रुन थाल्थी ।

कोही मेरो कुरै बुझ्दैनन् । मलाई हामवर्क सोमवर्क गर्नुछैन । म स्कूल जान्न । त्यास्तो जावो स्कूल । बरु म त कमलीहरुसँगै खेल्छु । एकैसासमा भनिभ्याउथी ऊ ।

हरेक दिन रडाको मच्चाएर स्कूल पठाउनुपर्थ्यो । पारुको पारा देखेर आमा दिक्क भैसक्नुभएको थियो । त्यस्तैमा जाडो विदाको बेला पारेर शहरमा पढ्ने दाजु घर आउनुभयो । दाजु आएपछि त झन् पारु उग्र देखिई । विद्यालय जान पटक्कै मानिन ।

पहिला-पहिला स्कूल जान भनेपछि फुर्किएर दौडने आफ्नी बहिनीको बदलिदों रुप देखेर दाजु छक्क पर्नुभयो । उहाँलाइ लाग्यो गाली गरेर यो मान्नेवाला छैन तर किन जान मानिन यो चाहिं पत्ता लगाउनुपर्यो ।

होस् मेरी नानु स्कूल जान्न मसँग घुम्न जान्छे । आमालाई इशाराले चूप हुन सिकाउदै मायालु आवाजमा दाजु बोल्नुभयो ।

स्कूलकै वाटो भएर हिड्दा पारुका साथीहरु खेलीरहेका थिएँ तर कसैले पनि बहिनीलाई वास्तै नगरेको देखेर उहाँलाई नराम्रो लाथ्यो ।

भोलिपल्ट शनिबारको दिन थियो । दाजुबहिनी नुहाइधुवाइ गर्न भनेर खोलातिर गएँ । फर्केपछि दाजुले उसको कपाल कोरिदिन खोज्नुभयो ।

'वाफरे ! टाउकोमा त जुम्राले गुँडै लगाइसकेछ । आमा के हो यो यसको तपाई ख्यालै गर्नुहुन्न कि के हो ?'दाजु कराउनुभयो ।

'घरधन्दा भन्यो के भन्यो म भ्याउदै भ्याउन्न । फेरी यो पनि त कहाँ सानी छे र दश वर्षकी भैसकी कपाल कोर्न सक्दिन र ?'

'पुल्पुलिएकी कहीकी, लगा न चड्कन ।' आमा उल्टै रिसाउनु पो भयो ।

दाजुले तेल लगाएर विस्तारै उसको कपाल कोरिदिनुभयो ।

'कत्ति फोहरी नानु तँ तलाई यो जुम्राले डोरी लगाएर रुखमा झुण्ड्याउने वेला भैसकेछ । अवदेखी म तलाई नानु हैन जुम्री भनेर बोलाउछु हैं ।' उहाँले जिस्क्याउदै भन्नुभयो ।

पारु कालेनीलो भएर रुन लागी । 'मलाई कोही पनि मन पर्दैन मलाई कसैले पनि माया गर्दैन । म घरमा पनि बस्दिन स्कूल पनि जान्न । कमली र सुरेशकहाँ बस्छु

'ऊ रिसाएर हिड्न खोजी ।

'अरे ! मेरी नानु मैले त जिस्क्याएको पो त । नरिसाऊ हिड बजार जाऊ

' दाजुले बल्लबल्ल उसलाई मनाउनु भयो ।

आइतबारको दिन दाजु पनि सँगै बस्ने शर्तमा पारु स्कूल गई । साच्चै नै पारु त्याहा एक्लीएकी रहिछ । उसका त साथी नै रहेनछन् ।

दाजुले बच्चाहरुको खासखुस् गरेको सुन्नुभयो 'आज त्यो जुम्रीसँग को आएछ ?'

आफ्नी बहिनी फोहरी भएकैले सबैले हेला गर्दा रहेछन् भन्ने थाहा पाएर उहाँलाई दुख लाथ्यो र मनमनै प्रण गर्नुभयो म मेरी नानुलाईं सफा चंचल मिहिनेती र अरुभन्दा अझ प्यारी बनाएरै छाड्नेछु ।

दाजु आएपछिका दिन उसलाई रमाइलो लाग्न थालेको थियो । उहाँ उसको राम्रो ख्याल गर्नुहुन्थ्यो । होमवर्क सिकाइदिनुहुन्थ्यो । आफैंले विद्यालयको लागि तयार गरेर पुर्याइदिनुहुन्थ्यो । अनि फुस्रदमा घुमाउनु हुन्थ्यो मीठोमीठो कथा सुनाउनुहन्थ्यो ।

साँच्चै केहीदिन मै पारु हसिलीखुसिली देखिई । कहिल्यै पाठ नबुझाउने पारु अरुभन्दा पहिला उठेर होमवर्क बुझाउन थालेको नजानेको कुरा सोधेको देखेर सर-मिस पनि खुसी हुनुभयो । हेर्दाहेर्दै उसका धेरै साथी भएँ ।

अर्को एकविहान ऊ चिच्याउदै थिई । 'आमा ! छिटो खाजा राखिदिनुस् मलाई स्कूल जान ढिला भैसक्यो । '